حکم موت فرضی
زمانی که مرگ مسلم و واقعی فردی مشخص نباشد اما شرایط و قرائن نشان از عدم زنده بودن فرد دارد در این حالت ورثه فرد مفقود الاثر ضمن داشتن شرایط قانونی از دادگاه صدور حکم موت فرضی را خواستار می شوند. حکم موت فرضی یعنی دادن حکم بر مرده بودن شخصی که کسی مرگ او را ندیده است. اما دلیل بر زنده بودن او نیز وجود ندارد. در ادامه این مقاله به تعریف کلی از موت فرضی خواهیم پرداخت سپس به شرایط قانونی صدور حکم فرضی می پردازیم تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
حکم موت فرضی چیست؟
صدور حکم موت فرضی مستلزم شرایطی است که شرط اصلی آن مفقود الاثر بودن شخص و غایب بودن وی به مدت زمان مشخصی است. ممکن است افراد به هر دلیلی سال ها از او خبری نباشد و از خود به هیچ کس خبر نداده باشد همچنین مرگ او در هیچ جا ثبت نشده باشد. در این حالت با داشتن شرایط قانونی ورثه او برای تصرف اموال اموال وی و یا همسر او در صورت بودن شرایطی طلاق خود را بگیرد. تا زمانی که شخص زنده باشد حتی ورثه او حق تصرف اموال او را نخواهند داشت. اما در صورتی که سال ها از او خبری نباشد و یا مطابق موارد مندرج در قانون در شرایطی قرار گرفته باشد که احتمال مرگ او بیشتر از احتمال زنده بودنش است وراث از دادگاه می خواهند این حکم را صادر نماید. قبل از پرداختن به شرایط صدور چنین حکمی از دادگاه لازم است تا آثار صدور این حکم را بررسی نماییم.
آثار صدور حکم موت فرضی
پس از آنکه از شخص صدور حکم موت فرضی را از دادگاه خواستار شود و این درخواست از سوی دادگاه پذیرفته شود و حکم مبنی بر مرگ فرضی شخص غایب صادر شود بلافاصله آثاری متوجه ورثه خواهد شد. معمولا اخذ این حکم برای ورثه به دلیل تصرف اموال و در صورت داشتن همسر برای تعیین تکلیف زن می باشد. ورثه فرت پس از صدور این حکم بر اموال متوفی تصرف پیدا کرده و در صورتی که پس از مدتی شخص پیدا شود یا زنده بود اموال به وی بازگردانده خواهد شد. البته اموال فروخته شده و یا اموالی که از بین رفته باشد از مسئولیت ورثه خارج است. در خصوص همسر شخص غایب چنانچه اگر شخص غایب اموالی را برای همسرش به ارث گذاشته باشد که زن بتواند از اموال وی نفقه خود را داشته باشد باید منتظر شوهر بماند. اگر فرد غایب زن باشد مرد می تواند دوباره ازدواج کند. اگر فرد غایب برای همسر خود اموالی باقی نگذاشته باشد همسر وی پس از گذشت چهار سال در صورتی که هیچ خبری از او نباشد می تواند دادخواست طلاق را به دادگاه ارائه دهد و طلاق خود را بگیرد و پس از گذشت مدت عده می تواند دوباره ازدواج کند. اما لازم است تا کسانی که برای یکی از اعضای خانواده خود قصد اخذ حکم مرگ فرضی را دارند باید به نکاتی توجه نمایند. این نکات همان شرایط خاصی است که در قانون به صراحت بیان شده است و همچنین انجام تشریفات لازم عز شروط صدور حکم می باشد. در متن زیر به این موضوع مهم خواهیم پرداخت.
حکم موت فرضی (1)
شرایط صدور حکم موت فرضی چگونه است؟
همانطور که گفته شد قاضی دادگاه زمانی اقدام به صدور حکم موت فرضی خواهد کرد که شرایط آن حکم مهیا باشد. علاوه بر آن ورثه تشریفات لازمه را انجام دهند. پس طبق گفته های فوق زمانی که فرد برای مدت طولانی غائب باشد و هیچکس از او رد و نشانی و خبری نداشته باشد و مرگ او در هیچ جا ثبت نشده باشد فرض بر مرده بودن شخص می شود چون معمولا با وجود این شرایط شخص زنده نیست و مرده است و لفظ فرضی بودن به این دلیل است که ممکن است فرد غایب زنده باشد اما به قصد و یا ندانسته خبر و رد و نشانی از خود باقی نگذاشته باشد. پس با پیش بینی چنین حالتی موت فرضی را در نظر می گیرند. مطابق ماده ۱۰۲۰ قانون مدنی وجود موارد زیر برای هر شخص غایبی معمولا دلیلی بر مرگ وی خواهد بود؛
زمانی که از تاریخ آخرین خبری که از شخص غایب شده است ده سال تمام گذشته باشد و با احتساب این مدت زمان سن فرد بیشتر از ۷۵ سال تمام باشد معمولا فرض بر مرده بودن شخص است.
زمانی که شخص غایب از قشون نظامی و مسلح باشد و در دوران جنگ مفقود شده باشد و پس از گذشت سه سال تمام از تاریخ عقد صلح نامه هیچ خبری از وی نشود و اگر صلح اتفاق نیفتد اما جنگ خاتمه پیدا کرده باشد و پس از گذشت پنج سال هیچ خبری از وی نشود فرض بر مردن او می شود.
اگر شخص با سفری دریایی مسافرت کرده باشد و کشتی و مسافران غرق شوند و پس از گذشت سه سال هیچ خبری از وی نشود دلیل بر مرگ او می باشد.
مطابق ماده ۲۰۲۲ اگر کسی در سه مورد مندرج در ماده فوق قصرار نگرفته باشد و با ماشین تصادف کرده باشد و اثری از او یا ماشین نباشد و یا با هواپیما مسافرت کرده باشد و هواپیما با مسافران سقوط کرده باشد و هیچ خبری از آن نشود یعنی هواپیما پیدا نشود از تاریخ اتفاق افتادن حادثه تا پنج سال افراد برای درمان حکم موت فرضی بایستی صبر کنند.
قاضی دادگاه شخص مفقود شده یا غائب را در یکی از حالت های فوق باید متصور شود سپس اقدام به صدور حکم نماید. البته قبل از صدور حکم روالی قانونی بایستی طی شود تا جایی برای شبه باقی نماند. به اصطلاح تشریفات صدور حکم می باشد که ورثه بایستی برای دریافت حکم حتما آن را انجام دهند. دادخواستی که برای اخذ این حکم از سوی خواهان تنظیم می شود باید کتبی باشد و دلایل و مدارک خود را در این دادخواست ارائه دهد و باید مورد قبول دادگاه نیز باشد. سپس شخص بایستی اقدام به انتشار آگهی نماید. آگهی مفقود شدن فرد سه بار و هر بار به فاصله یک ماه در روزنامه محلی و روزنامه کثیر الانتشار تهران انتشار شود. از آخرین انتشار بایستی مدت زمان یک سال گذشته باشد. دادگاه تمانی شرایط صدور حکم موت فرضی را بررسی کرده است و در صورت قبول حکم موت فرضی را صادر خواهد کرد.
