لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه

لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه

 آشنایی با لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه

در نوشتن لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه باید بدانیم که در اصطلاح حقوقی امر مختومه به معنای این می باشد که مرجع قضایی  به موضوعی  رسیدگی بکند و در رابطه با آن حکم قطعی صادر بکند. هنگامی که در دادگاه در رابطه با یک موضوع حکمی صادر می شود به این معنی است که محکمه تمام جوانب موضوع را بررسی کرده و کامل تحلیل شده است؛ بنابراین دوباره رسیدگی کردن  نوعی اتلاف وقت می باشد و نیاز به رسیدگی مجدد نیست. 

در متن  لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه میتوان ذکر کرد، اصل بر این است که هر فردی حق دارد دعوایی را مطرح بکند؛ همچنین در صورتی که از طرف دادگاه در رابطه با موضوعی رای صادر می شود طرفین می توانند نسبت به ان اعتراض بکنند که از جمله این موارد وا خواهی، تجدیدنظر خواهی ، فرجام خواهی ، اعاده دادرسی می باشد.

در مواردی بنابر قاعده اعتبار امر مختومه یا اعتبار امر قضاوت شده در صورتی که دعوایی مطرح شده باشد و دادگاه رای صادر کرده باشد همان اشخاص ان دعوا نمی توانند نسبت به رای مورد نظر مجدد نسبت به موضوع سابق دعوی را مطرح بکنند. هدف از ایجاد چنین قاعده ای این است که قدرت و ضرورت قضایی دادگاه ها را ثابت بکند.

 هنگام نوشتن لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه باید در نظر داشت مطابق بند (6) ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی در شرایطی که دادگاه با موضوعی بر خورد بکند که قبلا مورد رسیدگی قرارداده و در رابطه با ان حکم صادر کرده است در این صورت دادگاه در خصوص ان موضوع  وارد ماهیت دعوی نمی شود و بنابر قاعده اعتبار امر  مختوم قرار رد دعوی صادر می کند.

 در دعوای حقوقی و همچنین دعوای کیفری میتوان  لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه تقدیم کرد. در دعوای کیفری در صورتی که احکام کیفری قطعی شده باشد اعتبار امر مختومه صورت گرفته است؛ بنابراین مجددا مطرح کردن چنین دعوایی از لحاظ قانونی مجاز نمی باشد. در دعوای کیفری برای اعتبار امر مختوم نیازی نیست که متهم ایرادی را ذکر بکند. نکته قابل ذکر این جا می باشد که  در دعوای کیفری باید بدانیم  هر زمان که مرجع تحقیق متوجه بشود که ان موضوع قبلا مورد رسیدگی قرار گرفته و در رابطه با ان حکم صادر شده است نباید به رسیدگی ادامه دهد و باید قرار موقوفی تعقیب صادر بکند. در قرار های کیفری، قرار موقوفی تعقیب اعتبار امر مختومه را دارد و در صورت قطعی شدن ان ها دیگر امکان ندارد لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه تقدیم کرد چرا که مجدد به اتهام موضوع ان قرار رسیدگی نمی شود.

شرایط حصول اعتبار امر مختومه

با توجه به این که اصل بر عدم مختوم شدن است بنابراین برای تحقق اعتبار امر مختوم باید شرایطی  وجود داشته باشد در غیر این صورت مجدد می توان در دادگاه ان دعوی را مطرح کرد.

شرایط مورد نظر برای تحقق اعتبار امر مختوم شامل موارد ذیل می باشد:

وحدت شاکی و متهم: طرفین هر دو دعوی یکسان باشند.

 وحدت موضوع : زمانی که طرفین مجدد درباره یک موضوع دعوایی را  مطرح بکنند اعتبار امر مختوم محسوب می شود. 

وحدت سبب: منظور از وحدت سبب این می باشد که سبب دعوی باید یکسان باشد.

نکته قابل بحث این می باشد که اگر در مرجع غیر صالحی حکم قبلی صادر شده باشد دادگاه می تواند مجدد به دعوی رسیدگی بکند یا نه ؟ در این رابطه نظرات مختلفی مطرح شده است ولی در نهایت با مطالعه نظرات حقوقدانان می توان به این نتیجه رسید در صورتی که مرجع، غیر از صلاحیت نسبی خود رایی را صادر بکند رای مشمول اعتبار امر مختوم می شود. باید توجه داشت اگر مرجع خارج از صلاحیت ذاتی خود به پرونده ای رسیدگی کرده باشد دیگر رای  مورد اعتبار امر مختومه قرار نمیگیرد. میتوان در  لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه ذکر کرد که رای وحدت رویه در این مورد بیان کرده است اگر دعوایی اعتبار امر مختوم پیدا کرده است دادگاه باید بررسی بکند اعتبار امر مختوم از یک مرجع صالح رای صادر شده یا نه.

نکته مهم این  می باشد که اگر دعوایی در دادگاه خارجی مختومه شده باشد، دادگاه ایران نسبت به همان دعوی اجازه رسیدگی مجدد ندارد مگر در صورتی که رای صادر شده خلاف قانون موجد حق در ایران باشد.

نکته قابل توجه این می باشد که در رابطه با رای داوری می توان گفت مشمول اعتبار امر مختوم می باشد زیرا رایی که داور صادر کرده است بنابر دلایل موجه است و خلاف قوانین نبوده مگر در صورتی که طرفین دعوا توافق بکنند که رای داور مردود و بلا اثر است در چنین شرایطی طرح مجدد دعوی در مرجع صالح بلااشكال می باشد.

در لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه باید به  مواردی که مورد اعتبار امر مختوم قرار نمی گیرد توجه داشت که از قرار ذیل هستند  :

حكم اعسار: اعسار از این جهت که موضوعی قابل تغییر است و در هر زمانی قابل تبدیل می باشد بنابراین این قاعده در دعوی اعسار جایگاهی ندارد.

حكم رد تقاضای اعاده اعتبار: این قاعده برای تاجر ورشکسته بخواهد اعاده اعتبار بکند موضوعیت ندارد. از این جهت که حصول اعتبار امر تدریجی است  و محکومیت  شخصی که مدعی اعتبار در زمان صدور حكم محکومیت  است قابل تسری به تمام زمان ها نمی باشد.

 جنون: در لایحه در خصوص اعتبار امر مختومه باید دانست جنون از موارد حادث است به این معنی که اگر قبلا علیه کسی حکم جنون صادر شده است می توان بنا بر دلایل جدیدی مجدد دعوایی علیه همان طرف  مطرح و اهلیت فرد را ثابت کرد. این مورد در ماده 72 قانون امور حسبی بیان شده است.

تجدیدنظر در دعوای تخلیه به علت نیاز شخصی: به علت ان که ماهیت دعوای تخلیه عین مستاجره به صورتی است ادعای احتیاج در یک زمان قابل اثبات و در زمان دیگر غیر قابل اثبات می باشد بنابراین به جهت استمرار این موضوع این دعوی مشمول اعتبار امر مختومه نمی شود.

درخواست تعدیل اجاره بها

در رابطه با این که گزارش اصلاحی مشمول اعتبار امر مختوم می شود یا نه اختلاف نظر وجود دارد. برخی حقوقدانان معتقد هستند گزارش اصلاحی در اصل عقد صلح می باشد بنابراین اعتبار امر مختومه نمیشود. در رای اصراری هیأت عمومی شعب حقوقی دیوان عالی كشور بیان شده است گزارش اصلاحی قابل رسیدگی مجدد نمی باشد.

در امور حسبی قاعده اعتبار امر مختوم وجود ندارد چرا که در امور حسبی دعوایی وجود ندارد این مورد را از مواد ۴۰ و ۴۱ قانون امور حسبی میتوان متوجه شد.