وصیت نامه دست نویس
وصیت نامه دست نویس؛ دست خط موصی برای تقسیم اموال و دارایی
از نظر حقوقی وصیت نامه سندی است که متوفی قبل از فوت، آن را تنظیم و تکلیف اموال، ارث و دارایی خود را مشخص می کند. یکی از انواع وصیت نامه ها طبق ماده 276 قانون امور حسبی، وصیت نامه دست نویس (خودنوشت) می باشد. بر اساس قانون 825 ، 826 قانون مدنی، وصیت نامه به صورت عهدی یا تملیکی است. در وصیت نامه تملیکی فرد اموال خود را بعد از فوت به شخص دیگری رایگان می بخشد. در عهدی، شخص وصیت کننده، یک یا چند نفر را مسئول تقسیم ارث بعد از فوت خودش می کند.
وصیت نامه خود نوشت یک سند معمولی محسوب می شود. به طور کلی، اسناد به دو گروه عادی و رسمی تقسیم بندی شده است. اسناد رسمی به مدارکی اطلاق می شود که طبق قوانین، تنظیم و به طور رسمی صادر شده باشد. مانند شناسنامه، گواهی انحصار وراثت و سند مالکیت. اسناد عادی وجه قانونی دارد، اما به طور رسمی به ثبت نمی رسد و شامل هر نوع دست نوشته ای مثل وصیت نامه خود نوشت یا اجاره نامه است.
در کل وصیت نامه نوشته ای است که اشخاص آن را به صورت رسمی یا عادی می نوبسند؛ اما اگر آن را در دفتر خانه اسناد رسمی به ثبت برساند، از اعتبار بیشتری برخوردار است و جای هیچ گونه مناقشه ای به جا نمی گذارد. ولی اگر وصیت نامه به شکل دست نویس باشد، بعد از فوت وصیت کننده، در صورتی که هر یک از وراث آن را معتبر نشناسد، باطل می شود. قبل از پرداختن به میزان اعتبار قانونی وصیت نامه دست نویس، با انواع وصیت نامه آشنا شده و سپس به بررسی شرایط، مفاد قانونی و میزان اعتبار آن در قانون می پردازیم.
انواع وصیت نامه در قانون امور حسبی
بر اساس ماده 276 قانون امور حسبی وصیت نامه به چند شکل قابل تنظیم است. همچنین طبق ماده 291 قانون امور حسبی وصیت نامه باید طبق قانون و شرع تنظیم شود تا در مراجع رسمی از اعتبار و قابلیت اجرایی برخوردار باشد. مهم ترین انواع وصیت نامه عبارت است از:
وصیت نامه دست نویس
وصیت نامه دست نویس یه وصیت نامه عادی محسوب می شود که وصیت کننده (موصی) با خط خودش، تکلیف دارایی و اموال خود را بعد از فوت مشخص کرده است. چون این وصیت نامه یک سند عادی است، هر کدام از ورثه می توانند ادعای جعلی بودن آن را داشته باشند. مگر اینکه از نظر قانونی صحت آن به اثبات برسد.
وصیت نامه رسمی معتبر تر از وصیت نامه دست نویس
وصیت نامه رسمی بر خلاف وصیت نامه عادی، از اعتبار قانونی بالایی برخوردار است و مانع اختلاف وراث بعد از فوت متوفی می شود. این وصیت نامه با حضور شخص موصی در دفترخانه رسمی، تنظیم و ثبت می شود. از مزیت های دیگر آن می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
مزیت مهم وصیت نامه دست نویس برای افرادی است که خواندن و نوشتن بلد نیستند. این نوع وصیت نامه این امکان را برای آنها فراهم کرده تا یک وصیت نامه رسمی تنظیم کنند.
در صورت اختلاف وراث، با ثبت رسمی، نیازی به تصدیق صحت آن در محاکم قضایی نیست.
موصی این اطمینان را دارد که بعد از فوت، هیچ گونه دخل و تصرفی در مفاد وصیت نامه انجام نخواهد شد.
وصیت نامه سری مابین وصیت نامه عادی و رسمی
وصیت نامه سری هم وصیت نامه خود نوشت محسوب می شود و هم یک وصیت نامه قانونی. این نوع وصیت نامه با دست خط وصیت کننده است که بعد از ثبت رسمی در دفترخانه، در محلی که دادگستری تعیین می کند، به امانت گذاشته می شود. افراد بی سواد نمی توانند وصیت نامه سری تنظیم کنند.
شرایط قانونی، اعتبار و معایب وصیت نامه خود نوشت
نظر قانون وصیت نامه دست نویس برای معتبر بودن باید شرایطی داشته باشد. طبق ماده 278 قانون امور حسبی این وصیت نامه باید دارای شرایط ذیل باشد تا از درجه اعتبار ساقط نشود.
وصیت نامه باید به دست خط خود وصیت کننده باشد.
وصیت نامه باید دارای امضای موصی باشد.
تاریخ و زمان شامل روز، ماه و سالی که وصیت نامه نوشته شده است، به خط وصیت کننده باشد.
یکی از نکات مهم در وصیت نامه دست نویس این است که یک شخص بی سواد نمی تواند وصیت نامه برای خود تنظیم کند. در واقع داشتن سواد یکی از شرایط اعتبار آن است. همچنین اگر وصیت نامه تمام شرایط ماده 278 را داشته باشد برای تایید اعتبار آن نیازی به شاهد نیست.
معایبی که وصیت نامه خود نوشت را به چالش می کشد
یکی از چالش هایی که در اعتبار وصیت نامه دست نویس وجود دارد، این است که هر کدام از وراث می توانند ادعای جعلی بودن وصیت نامه را داشته باشند. یعنی می توانند مدعی شوند متن وصیت نامه چیزی غیر از این است. بدین ترتیب، این نوع وصیت نامه تا زمانی مورد تصدیق است که هیچ کدام از ورثه نسبت به آن اعتراضی نداشته باشند. حتی اگر یک نفر از ورثه نسبت به وصیت نامه معترض باشد، برای صحت و درستی آن قاضی رای خواهد داد.
اعتبار قانونی وصیت نامه دست نویس
یک وصیت نامه برای اینکه دارای اعتبار و درستی باشد نیازی به رسمی یا چاپی بودن ندارد و از نظر قانون نیز چنین شرطی وجود ندارد. وصیت نامه دست نویس تا زمانی که خلاف صحت آن ثابت نشود، معتبر است. از نظر مراجع قانونی در صورتی که یک وصیت نامه دستی و به خط خود متوفی در پرونده رسیدگی به تقسیم ترکه وجود داشته باشد، از طرف دادگاه ذیربط توسط یک کارشناس خط مورد بررسی قرار می گیرد. در صورت تایید از طرف کارشناس، وصیت نامه به عنوان یک سند عادی در دادگاه مورد استناد قرار می گیرد.
همچنین برای معتبر بودن وصیت نامه عادی باید هر سه شرط ماده 278 قانون امور حسبی وجود داشته باشد، در غیر این صورت هیچ اعتباری ندارد. طبق ماده 294 قانون امور حسبی وصیت نامه نامه عادی باید تا سه ماه از انتشار آگهی انحصار وراثت، به دادگاه تسلیم شود، در غیر این صورت اعتباری ندارد.
جمع بندی مطالب دباره وصیت نامه خود نوشت
وصیت نامه دست نویس یک سند رایج و معمول است که به دست خط شخص متوفی است. این وصیت نامه قبل از فوت نوشته می شود تا وضع اموال و ترکه مشخص شود. طبق ماده قانونی 278 قانون امور حسبی برای اینکه این وصیت نامه مورد تایید باشد، سه شرط لازم است. این سه شرط عبارت است از: وصیت نامه به خط موصی باشد. امضا متعلق به وصیت کننده باشد. تاریخ نوشتن وصیت مثل روز، ماه و سال با دست خط موصی باشد. از جمله معایب وصیت نامه عادی این است که هر کدام از ورثه می توانند نسبت به آن اعتراض کرده و آن را جعلی اعلام کنند.
