عزل قیم
عزل قیم یکی از موارد حقوقی می باشد که گاهی به دلایل گوناگون رخ خواهد داد. در اصل قیم و فردی که به عنوان ولی برای افرادی خاص مانند شخص صغیر در نظر گرفته خواهد شد. باید دارای صلاحیت و ویژگی های مثبت و همچنین شایستگی باشد. در غیر این صورت او را از مسئولیت و وظیفه ای که بر عهده گرفته است عزل خواهند کرد.
در چه حالتی عزل قیم انجام خواهد گرفت؟
همان گونه که می دانید هر فردی نمی تواند مسئولیت قیم بودن شخص یا اشخاص دیگری را بر عهده بگیرد. مگر آن که از جهات گوناگون دارای خصوصیات مثبت و ویژه ای باشد. حال گاهی عزل قیم به دلایل گوناگونی رخ خواهد داد که قانون مدنی این دلایل و شرایط را یک به یک معلوم و مشخص نموده است. بر اساس ماده ۱۲۴۸ قانون مدنی هرگاه فرد قیم قادر به اداره کردن امور مالی و غیر مالی فرد مورد حمایت خود را نداشته باشد و یا این که از نظر قانون صلاحیت لازم برای انجام این وظیفه را از دست داده و به اصطلاح عدم لیاقت او به اثبات برسد عزل قیم انجام خواهد گرفت.
برجسته ترین و بارزترین حالاتی که در نظر گرفته شده اند شامل اعتیاد فرد قیم، بیماری، کهولت سن، انجام اعمال خلافکارانه، انجام قتل و جنایت، دزدی و کلاهبرداری، تعیین حبس برای قیم از طرف قانون،خیانت در امانت و بسیاری موارد این چنینی خواهند شد. بنابراین در صورتی که هر یک از چند ویژگی ذکر شده در فرد قیم دیده شود بلافاصله قانون او را از قیمومیت فرد عزل خواهد شد.
نکته: به غیر موارد ذکر شده که جزء موارد اصلی می باشند گاهی اوقات عزل قیم به دلایلی دیگر نیز انجام خواهد گرفت که عبارتند از:
۱: اگر فرد قیم به هر دلیلی بجز دلایلی که ذکر شد به حبس محکوم شود و نتواند امورات مالی و غیر مالی فرد مورد حمایت خود را انجام دهد. عزل قیم صورت خواهد گرفت.
عزل قیم (2)
۲: اگر فردی که حماین شخص صغیر و یا محجور را بر عهده گرفته است دچار ورشکستگی مالی شده باشد.
۳: از دیگر حالات عزل قیم زمانی خواهد بود که فرد قیم در اداره کردن امور مالی سر رشته ای نداشته باشد. گاهی اوقات فرد قیم هیچ گونه خصوصیت منفی در او دیده نخواهد شد اما به دلیل این که توانایی اداره کردن اموال فرد مورد حمایت خود را ندارد از مسئولیتی که بر عهده او نهاده شده است برکنار خواهد شد و در اصطلاح عزل قیم روی خواهد داد.
۴: در صورتی که قیم اموالی را که مربوط به فرد صغیر و محجور می باشد را عمدا جزء دارایی های او به شمار نیاورده باشد. در این حالت سوء نیت او محرز شده و او از قیم بودن عزل خواهد شد.
۵: در حالتی که برای فرد قیم امکان دادن تضمین به دادستان در برابر اموال فرد مورد حمایت نداشته باشد. در این حالت نیز عزل قیم صورت خواهد گرفت.
۶: اگر فرد قیم بعد از گذشت مدت زمانی معلوم شود که بنا به دلایل خاص همانند بیماری و یا تصادف و یا هر سانحه ای دیگر مجنون و یا فاقد رشد گردیده است. در این صورت امکان عزل قیم مهیا خواهد بود.
۷: بعضی اوقات زنی که همسر خود را از دست خواهد داد و دارای فرزندانی صغیر می باشد. به همین علت تقاضای قیم بودن اطفال خود را از دادگاه خواهد کرد و از طرف دادگاه به این وظیفه گماشته خواهد شد. حال اگر بعد از مدتی بخواهد دوباره ازدواج نماید از این وظیفه کنار گذاشته خواهد شد و عزل قیم در مورد او اجرا خواهد شد. در این حالت زن موظف است ازدواج مجدد خود را در ظرف مدت یک ماه به اطلاع دادستان رسانیده تا دادگاه قیم جدیدی برای فرزندان او تعیین کند.
عزل قیم (1)
عزل قیم از طرف چه مراجع و یا افرادی صورت خواهد گرفت؟
بر اساس ماده ۵۴ قانون مدنی عزل قیم و همچنین تعیین قیم موقت و تعیین قیم جدید بر عهده دادگاهی خواهد بود که در ابتدا قیم را برای فرد صغیر و محجور و یا سفیه تعیین کرده است. هر گاه فرد مورد حمایت بخواهد اقدام به عزل قیم خود نماید باید به دادگاه مراجعه نموده و دادخواستی را مبنی بر عزل قیم تقدیم نماید تا در اسرع وقت به خواسته او رسیدگی شود. علاوه بر فرد محجور و مورد حمایت شخص قیم هر فرد ذی نفع دیگری می تواند دلایل و علت های عزل قیم را به دادگاه اطلاع دهد و یا درخواستی با این عنوان تنظیم و به مراجع مربوطه ارجاع دهد. بعد از رسیدگی به درخواست تقدیم شده به دادگاه و انجام اقدامات موثر که منجر به عزل قیم خواهد شد. فرد قیم می تواند نسبت به برکناری خود اعتراض نموده و دادخواستی را تسلیم دادگاه نماید. اگر چنین اقدامی از سوی قیم عزل شده انجام بگیرد. دادگاه موظف خواهد بود تا نسبت به خواسته او تحقیقات و بررسی های جدیدی آغاز کرده و تا روشن شدن موضوع و صدور رای نهایی دادستان قیمی موقت برای فرد محجور و یا صغیر تعیین خواهد کرد.
نکته: بر اساس تعاریفی که قانون از خصوصیات و ویژگی های فرد قیم نموده است. قیم باید عاقل و بالغ و همچنین بصیر و آگاه باشد. در کنار تمامی مواردی که پیشتر نیز ذکر شده، نکته مهمی وجود دارد که قانون گذار به شدت نسبت به آن حساس است و آن این است که برای انتخاب قیم برای اشخاص مسلمان باید از افرادی استفاده کرد که خود نیز مسلمان باشند تا با توجه به اصول اسلامی و قوانین دین اسلام درباره امورات فرد مورد حمایت خود رفتار نماید. همچنین در آیات و احادیث به صراحت این نکته ذکر شده است که فرد غیر مسلمان صلاحیت قیمومیت اشخاص مسلمان را ندارند و انجام عمل انتخاب قیمی غیر مسلمان برای افراد مسلمان جایز نخواهد بود. همچنین افرادی که خود تحت حمایت و ولایت شخص دیگری هستند نمی توانند قیم اشخاص دیگر شوند. البته این نکته را باید در نظر داشت که خویشاوندان نزدیک و نسبی و سپس خویشان درجه دوم و سوم فرد محجور و صغیر برای بر عهده گرفتن ولایت این افراد بر سایر افراد ارجح تر می باشند.
