مالکیت وراث چه زمانی قطعی می شود؟

مالکیت وراث چه زمانی قطعی می شود؟

چه زمانی مالکیت وراث بر ماترک متوفی استقرار می یابد؟

پرسش اصلی در نوشتار حاضر این است که مالکیت وراث چه زمانی قطعی می شود؟ منظور از قطعی شدن مالکیت وراث بر ترکه، تملک بدون شرط آنان بر ماترک متوفی و انجام تصرفات مالکانه در آن است. طبق ماده 867 قانون مدنی با فوت شخص، اموال و دارایی های وی به وراث حین الفوت وی انتقال می یابد. لیکن مالکیت وراث بر اموال و دارایی های متوفی مالکیت مستقر نیست. در واقع تا پیش از آن که کلیه دیون و تکالیف مالی متوفی از اموال و دارایی های وی ادا نشود، مالکیت وراث بر ماترک، مالکیتی ناقص است و آنها نمی توانند هرگونه تصرف دلخواه را در اموال به جای مانده از متوفی اعمال کنند.

در پاسخ به این پرسش که مالکیت وراث چه زمانی قطعی می شود؟ باید گفت: قطعی شدن مالکیت وراث بر ماترک متوفی منوط به انجام عملیات تصفیه، است. به محض فوت متوفی با توجه به این که از یک سو مالک قبلی آن در قید حیات نیست تا اموال و دارایی هایی در تملک او باشد، و از سوی دیگر مالکیت ماترک به طور کامل به وراث انتقال نیافته است ماترک متوفی، شخصیت حقوقی مستقلی پیدا می کند. بنابراین تا پیش از این که عملیات تصفیه انجام پذیرد، تصرفات وراث بر ماترک ممکن است غیر نافذ یا باطل باشد. در همین راستا در ادامه این نوشتار شرایط و چگونگی انجام عملیات تصفیه را مطابق با قانون مدنی و قانون امور حسبی بررسی می کنیم.

منظور از عملیات تصفیه چیست؟

به طور کلی از نظر قانون مدنی عملیات تصفیه به معنای پرداخت دیون و واجبات مالی متوفی، از اموال و دارایی های به جای مانده از اوست. قائل شدن شخصیت حقوقی مستقل برای ماترک متوفی، از یک سو به معنای این است که وراث ملزم نیستند بدهکاری های متوفی را از اموال خویش تادیه کنند. از سوی دیگر تا پیش از پرداخت دیون و واجبات مالی متوفی، وراث نمی توانند در ماترک تصرفات مالکانه داشته باشند.

بنابر ماده 260 قانون امور حسبی منظور از تصفیه ترکه پرداخت دیون و حقوق متوفی و انجام وصیت وی نسبت به یک سوم اموال حین الفوت اوست. اگر متوفی پیش از فوت، برای مدیریت ماترک خویش وصی انتخاب کرده باشد، مسئولیت تصفیه ماترک با وصی است. چنانچه متوفی وصی انتخاب نکرده باشد، تصفیه ماترک با اداره تصفیه محل آخرین اقامتگاه متوفی است. همچنین در مناطقی که اداره تصفیه وجود ندارد، یک نفر از طرف دادگاه به عنوان مدیر تصفیه معرفی می گردد. در نتیجه اموال و دارایی متوفی پس از فوت حسب مورد، به وصی، اداره تصفیه یا مدیر تصفیه سپرده می شود.

چگونگی انجام عملیات تصفیه

برای صورت پذیرفتن عملیات تصفیه ماترک، پیش از آن که مالکیت وراث بر آن قطعی گردد، اقدامات زیر باید توسط وصی، اداره تصفیه یا مدیر تصفیه انجام گیرد:

تحریر ترکه؛ نخستین اقدام مدیر تصفیه، تهیه فهرستی از کلیه اموال، دارایی ها، مطالبات، بدهکاری ها و سایر حقوق مالی متوفی در هنگام فوت است.

به موجب ماده 271 قانون امور حسبی پس از تحریر ترکه، مدیر تصفیه باید دیون متوفی را از محل ماترک پرداخت کند. همانطور که اشاره شد در صورتی که دارایی متوفی کمتر از بدهی های وی باشد، وراث تعهدی نسبت به پرداخت بدهی های متوفی نخواهند داشت.

وصول مطالبات؛ مدیر تصفیه به نیابت از متوفی، باید مطالبات وی را از بدهکارانش وصول نماید.

جلوگیری از تضییع و تخریب ماترک؛ مدیر تصفیه مکلف است اقدامات لازم در جهت جلوگیری از تخریب و تضییع اموال متوفی را انجام دهد. برای مثال در مورد اموال فاسد شدنی مثل میوه و … مدیر تصفیه می تواند این اموال را بفروشد و وجه دریافتی در ازای آن را به ماترک ملحق نماید.

نگهداری و مواظبت از اموال؛ مدیر تصفیه باید اقدامات لازم در جهت نگهداری از اموال مثل فراهم کردن انبار و … را انجام دهد. همچنین در مورد اموالی مثل تاکسی و تراکتور که درآمدزایی دارند، مدیر تصفیه مکلف است اقدامات لازم در جهت درآمدزایی این اموال مثل اجاره دادن آن را انجام دهد.

طبق ماده 275 قانون امور حسبی پس از انجام اقدامات فوق و پرداخت دیون متوفی، مدیر تصفیه باید به طریق مزایده، باقی مانده اموال متوفی را به فروش رسانده و جه آن را به نسبت سهم الارث میان وراث تقسیم نماید.

چنانچه طلبکاری نسبت به اموالی از متوفی حق عینی داشته باشد، پرداخت مطالبات او در اولویت قرار دارد.

حقوق مالی زوجه متوفی از قبیل مهریه و نفقه، باید پیش از تقسیم ماترک پرداخت گردد.

پس از انجام عملیات تصفیه، مالکیت وراث چه زمانی قطعی می شود؟

در خصوص این که پس از انجام عملیات تصفیه، مالکیت وراث چه زمانی قطعی می شود؟ باید گفت: قطعی شدن مالکیت وراث پس از انجام عملیات تصفیه منوط به تهیه گواهی انحصار وراثت است. برای دریافت گواهی انحصار وراثت باید کلیه ورثه حین الفوت متوفی، به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی دادخواست تقدیم کنند. با تقدیم دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت، نام، نشانی و سایر مشخصات هویتی وراث حین الفوت متوفی دو نوبت در یکی از روزنامه های محلی آگهی می شود. در آگهی مزبور قید می گردد که چنانچه کسی ادعای وارث بودن را دارد، باید به شورای حل اختلاف مراجعه کرده و نام خود را در شمار ورثه ذکر نماید.

نکات تکمیلی در خصوص استقرار مالکیت وراث بر ماترک

تاکنون دانستیم که مالکیت وراث چه زمانی قطعی می شود؟ در این خصوص نکات حقوقی زیر قابل توجه است:

چنانچه پیش از قطعی شدن مالکیت وراث بر ماترک، وراث تصرفی در اموال متوفی انجام دهند، تصرف مزبور حسب مورد ممکن است باطل یا غیر نافذ شود. از نظر قانون مدنی شخصی که در چنین شرایطی طرف معامله وراث قرار می گیرد، می تواند معامله را فسخ کند. همچنین معاملات وراث بر ماترک، توسط طلبکاران متوفی قابل ابطال است.

وراث مسئولیتی در مورد پرداخت بدهی های متوفی ندارند. در نتیجه چنانچه بدهی های متوفی از مجموع دارایی او بیشتر باشد، طلبکاران نمی توانند برای وصول مطالبات خویش به وراث متوفی رجوع کنند.

در این نوشتار این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم که مالکیت وراث چه زمانی قطعی می شود؟ همانطور که اشاره شد مالکیت وراث بر ماترک با انجام عملیات تصفیه و تقسیم ترکه قطعی می شود.