گرفتن شناسنامه برای نوزاد نامشروع
نسب نوزاد نامشروع
گرفتن شناسنامه برای نوزاد نامشروع دارای مراحلی است که در این مطلب درباره آن صحبت خواهیم نمود. هرگاه مرد یا زنی مرتکب عمل زنا شوند و این عمل سبب تولد نوزادی گردد، نسب نوزاد نامشروع خواهد بود و از حمایت قانون گذار برخوردار نخواهد شد. زیرا تنها نسبی از حمایت قانونگذار بهره مند می شود که حین انعقاد نطفه، زن و مرد عقد نکاح از نوع دائم یا موقت باشند. البته دیوان عالی کشور رای وحدت رویه را صادر نموده است که همانند قانون لازم الاجرا می باشد. بر اساس این رای با وجود اینکه فرزند نامشروع به فرد زناکار نسبت داده نمی گردد، اما پدر موظف به گرفتن شناسنامه برای او می باشد.
مراحل گرفتن شناسنامه برای نوزاد نامشروع
در بیشتر مواقع فرزندان حاصل از رابطه نامشروع برای گرفتن شناسنامه دچار مشکل می شوند. به این نوزادان اغلب نوزاد تک والد گفته می شود. زیرا در اکثر موارد و به دلایل متفاوت پدر منکر رابطه با مادر شده و در نهایت اقدام به گرفتن شناسنامه نمی کند. در ادامه با مراحل گرفتن شناسنامه برای نوزاد نامشروع بیشتر آشنا می شویم:
داشتن گواهی ولادت
در تمامی موارد برای دریافت شناسنامه باید گواهی ولادت نوزاد به وسیله پزشک و یا ماما امضا شود و نسبت مادر فرزندی طبق آن به تاییدیه پزشک برسد.
مراجعه به ثبت احوال
مراجعه به ثبت احوال جهت دریافت شناسنامه ابتدا به ساکن بر عهده پدر می باشد. اما برای نوزادان نامشروع بر طبق بند ۲ از ماده ۱۶ از قانون ثبت احوال، مادر هم می تواند برای دریافت شناسنامه فرزند خود اقدام کند. بر طبق ماده ۱۷ و ۱۹ از قانون ثبت احوال می توان به جای اسم پدر اسم فرضی برای او قرار داد.
البته این فرضی بودن اسم پدر یا مادر درون شناسنامه منعکس نمی شود و بعدها نیز می توان با استفاده از حکم دادگاه و یا احکام مرتبط آن را اصلاح نمود. اگر پدر برای دریافت شناسنامه به ثبت احوال مراجعه کند، نام خانوادگی او و در صورتی که مادر مراجعه نماید نام خانوادگی او به طفل نسبت داده می شود. باقی مراحل نیز همانند اخذ شناسنامه برای فرزند مشروع می باشد.
شناسنامه گرفتن برای طفل نامشروع با وجود انکار مرد
در رابطه با گرفتن شناسنامه برای نوزاد نامشروع در صورتی که مرد منکر داشتن رابطه با زن شود قانون مدونی وجود ندارد. البته در این زمینه رای وحدت رویه ای وجود دارد که در حکم قانون بوده و لازم الاجرا می باشد. در این موارد زن می تواند به مراجع قضایی مراجعه نموده و با طرح دعوا اثبات نسب بعد از اثبات نمودن رابطه پدر فرزندی مرد را مجبور به گرفتن شناسنامه کند. بر طبق بند الف از ماده ۱ قانون ثبت احوال که در سال ۱۳۵۵ تصویب شد ثبت ولادت و نیز صدور شناسنامه از جمله وظایف ثبت احوال می باشد.
قانون گذار بین فرزند حاصل از رابطه نامشروع و مشروع در این زمینه تفاوتی قائل نشده است. در مواقعی که نوزاد حاصل از زنا باشد و فرد زناکار اقدامی در جهت دریافت شناسنامه نکند، با استناد به موارد گفته شده و نیز با توجه به مسائل ۴۷ و 3 از موازین قضایی و از دیدگاه آیت الله خمینی فرد زناکار پدر عرفی طفل به شمار می آید. در نتیجه تمامی تکالیف مرتبط به پدر از جمله دریافت شناسنامه را عهده دار می باشد. بر طبق ماده ۸۷۴ قانون مدنی موضوع توارث بین آن ها منتفی می باشد.
حضانت فرزند نامشروع
با نحوه گرفتن شناسنامه برای نوزاد نامشروع آشنا شدیم. اما حضانت این فرزند بر عهده چه کسی یا چه کسانی می باشد؟ مطابق با ماده ۱۶۸ قانون مدنی نگاهداری از اطفال تکلیف و حق ابوین می باشد. به این معنا که والدین هم حق و هم وظیفه دارند که از طفل مراقبت و نگهداری نمایند. به عبارت دیگر باید گفت مشروع یا نامشروع بودن طفل مهم نیست. در هر حالتی والدین این تکلیف و حق را دارند که از طفل مراقبت و مواظبت نمایند. اگر چنانچه در اثر کوتاهی و عدم مراقبت هر یک از آن ها در نگهداری از طفل زیان و یا خسارتی متوجه کسی شود والدین مسئول جبران آن هستند.
در صورت وجود اختلاف بین والدین برای گرفتن حضانت فرزند نامشروع همانند فرزند مشروع تا ۷ سالگی حق با مادر بوده و حضانت طفل با او می باشد. بعد از این نیز با توجه به مصلحت طفل سرپرست مشخص می گردد. اگر چنانچه پدر صلاحیت حضانت طفل را نداشته باشد مادر به این کار ادامه می دهد. البته باید در نظر داشت در تمامی این مدت که مادر سرپرستی طفل را بر عهده دارد مخارج آن با پدر می باشد.
آیا فرزند نامشروع از پدر ارث می برد؟
مطابق با قانون فرزند حاصل از رابطه نامشروع ارثی نمی برد. باید گفت از جمله موانع ارث بری، فرزند حاصل از زنا می باشد. در واقع فرزند حاصل از رابطه نامشروع از پدر و مادر و حتی از اقوام آنان ارثی نمی برد. البته قانونگذار در این شرایط نیز استثنائاتی را قائل شده است. به عبارتی بنا بر شرایطی به فرزندان نامشروع نیز ارث تعلق می گیرد. از جمله این شرایط می توان اشاره کرد به:
شبهه داشتن و یا اکراه در رابطه
اینکه رابطه زنا در مورد یکی از والدین فرزند اثبات شده باشد و این رابطه نسبت به والد دیگر به این دلیل که رابطه با اکراه بوده یا در آن شبهه وجود داشته باشد اثبات نشده باشد. در این صورت تنها از یک طرف و از اقوام او ارث می برد.
ندانستن حکم عمل زنا
مرتکب به زنا در هنگام این عمل در اشتباه باشد و یا نداند عملی که مرتکب می شود ممنوع است. در این صورت زنا واقع نمی شود. در نتیجه طفل حاصل از این رابطه ولد به شبهه محسوب می شود. در این حالت طفل حاصل از این رابطه با فردی که در اشتباه یا شبه بوده و یا زنا نسبت به او با اکراه انجام شده است نسب قانونی داشته و از او ارث خواهد برد. اگر هر دو طرف در هنگام ارتکاب به این عمل نسبت به آن در شبهه باشند عمل صورت گرفته نسبت به هیچ کدام زنا محسوب نمی شود. در نتیجه فرزند حاصل نسبت به هر دوی آن ها نسب قانونی دارد. بنابراین توارث بین آن ها برقرار خواهد بود و از هر دو طرف ارث خواهد برد.
