دادگاه نظامی
دادگاه نظامی چه دادگاهی است؟ به چه جرایمی در دادگاه نظامی رسیدگی می شود؟ نکات مهم این دادگاه چیست؟ در تعریف این دادگاه ها می توان گفت که دادگاه های نظامی مطابق با آیین دادرسی جرائم مربوط به نیروهای مسلح و قانون مجازات جرائم مربوط به نیروهای مسلح تشکیل شده اند. این دادگاه ها وظیفه رسیدگی به جرائم نظامیان را دارند. به بیانی دیگر دادگاه های مذکور از دادگاه های دادگستری مجزا می باشند و به عنوان مراجع خاص شناخته می شوند. دادگاه های خاص انواع مختلفی دارند. این دادگاه ها برای مشاغل خاص تشکیل شده اند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
به عنوان مثال می توان به دادسرای ویژه روحانیت، دادگاه نظامی، دادسرای انتظامی وکلا، دادگاه های ویژه قضات و… اشاره کرد. با توجه به مشاغل و موقعیت های اجتماعی این دسته از افراد، به جرایم و تخلفات آنها در این دادگاه ها رسیدگی می شود. نظامیان نیز از این قاعده مستثنی نیستند چرا که دادگاه های نظامی نیز دارای تشکیلات مخصوص دادسرا می باشند و به چند دسته تقسیم می شوند. اختیارات این دادگاه ها همان اختیاراتی می باشد که در سایر مراجع نیز متصور است. در ادامه دادگاه ها و دادسرا های نظامی را بررسی می کنیم و نکات مربوط به آن را مورد بحث قرار می دهیم.
دادسرای نظامی
در صورتی که جرمی محقق شود، وظایفی مانند تعقیب و رسیدگی و تحقیقات مقدماتی به دادسرا محول خواهد شد. در حالتی که دادسرا متهم بودن شخصی را احراز کند، پرونده مذکور به دادگاه های کیفری صالح ارسال خواهد شد. دادگاه های کیفری اقدام به صدور رای می کنند. در صورتی که متهم یکی از نظامیان باشد، ترتیب رسیدگی به همین منوال خواهد بود. پیش از هر اقدام دیگری، تحقیقات مقدماتی توسط دادسرا به عمل خواهد آمد. پس از طی کردن مراحل لازم و صدور رای یا کیفرخواست، حکم صادر خواهد شد. برخلاف تصور عمومی، دادگاه های نظامی فقط در تهران تشکیل نمی شوند و در مراکز هر استان قابلیت تشکیل را خواهند شد. سازمان های قضایی هر استان، شامل دادسرا و دادگاه های نظامی می باشد. در صورت لزوم در شهرستان ها نیز دادسرای مربوط به ناحیه تشکیل می شود. اختیاراتی که مقامات قضایی در دادسرا دارند، همان اختیاراتی خواهد بود که دادستان، رئیس دادگستری و… دارند.
دادگاه نظامی (3)
انواع دادگاه های نظامی
در آیین دادرسی جرایم مربوط به نیروهای مسلح به نظامی بودن مجرم اشاره شده است. در این خصوص بیان شده است که اگر فردی نظامی مرتکب جرمی شود، به جرایم او در دادگاه های نظامیان رسیدگی خواهد شد. با توجه به اینکه این دادگاه ها به انواع مختلفی دسته بندی می شوند، مطابق با نوع جرم، دادگاه صالح وظیفه رسیدگی را بر عهده خواهد داشت. مطابق ماده 582 از قانون مذکور، دادگاه های نظامی عبارت هستند از: دادگاه نظامی یک، دادگاه نظامی دو، دادگاه نظامی یک در زمان جنگ، دادگاه نظامی دو در زمان جنگ، دادگاه تجدیدنظر نظامی و دادگاه تجدید نظر نظامی در زمان جنگ.
اعضای دادگاه نظامی چه کسانی هستند؟
در دادگاه نظامی یک نیز مانند دادگاه کیفری یک، یک رئیس و دو مستشار حضور خواهند داشت. در این دادگاه وجود دو عضو باعث رسمیت خواهد شد. اعضای دادگاه نظامی دو مانند اعضای دادگاه های کیفری دو هستند. به این ترتیب شامل یک رئیس خواهد بود. در صورت نبودن یک رئیس، یک دادرس علی البدل حضور خواهد داشت. در دادگاه تجدیدنظر نیز مانند دادگاه های تجدیدنظر استان ها، یک رئیس و دو مستشار حضور خواهند داشت. این دادگاه نیز مانند دادگاه نظامی یک، با وجود دو عضو رسمیت پیدا می کند.
مقامات قضایی سازمان های قضایی نیروهای مسلح
سازمان های قضایی نیروهای مسلح متشکل از دادگاه نظامی و دادسرا هستند که رئیس آنها از بین قضاتی انتخاب می شود که دارای حداقل پانزده سال سابقه خدمات قضایی باشند. رئیس سازمان قضایی توسط رئیس قوه قضاییه منصوب خواهد شد. رئیس شعبه اول دادگاه تجدیدنظر نظامی هر استان، رئیس سازمان های قضایی نیرو های مسلح خواهد بود. سازمان قضایی صلاحیت هایی خواهد داشت که در ادامه به آنها می پردازیم. رسیدگی به جرایم زیر در صلاحیت سازمان های قضایی خواهد بود:
جرایم مختص به وظایف خاص انتظامی و نظامی نیروهای مسلح در صلاحیت سازمان قضایی است. جرائمی که توسط ضابطان دادگستری محقق شود، از این قاعده مستثنی می باشد. رسیدگی به تمام جرائمی که رهبران انقلاب اسلامی اجازه فرموده اند نیز تا زمانی که از آنها عدول نشود در صلاحیت همین سازمان خواهد بود. چنانچه یکی از نظامیان ایرانی در خارج از قلمرو ایران مرتکب جرم شود و بر طبق قوانین داخلی، دادگاه های نظامی ایران صلاحیت رسیدگی را داشته باشند، به جرائم شخص مذکور رسیدگی می کنند. در این حالت دادسرا و دادگاه نظامی استان تهران صالح به رسیدگی خواهد بود. علاوه بر این چنانچه سن متهم کمتر از هجده سال تمام شمسی باشد، رسیدگی به پرونده وی در صلاحیت سازمان قضایی خواهد بود. در چنین وضعیتی مقررات مربوط به رسیدگی به جرایم مربوط به اطفال و نوجوانان در دادگاه های نظامی و دادسرا رعایت خواهد شد.
دادگاه نظامی (2)
نحوه رسیدگی به اختلاف در دادگاه نظامی
گاهی اوقات میان صلاحیت و یا عدم صلاحیت دادگاه ها اختلاف نظر به وجود خواهد آمد. در چنین حالتی چنانچه بین دادگاه های نظامی یک و دو یک استان اختلاف نظر وجود داشته باشد، نظر دادگاه نظامی یک قابل اتباع است. در حالتی که اختلاف مذکور میان دادگاه نظامی یک و دو زمان جنگ و در حوزه قضایی یک استان باشد، نظر دادگاه نظامی یک در این خصوص، لازم‌الاتباع خواهد بود.
جرایم افسران در صلاحیت کدام مرجع می باشد؟
جرایم عمومی افسران، از سرتیپ و بالاتر از آن، فرماندهی تیپ های مستقل و سرتیپ دوم شاغل در محل های سرلشگری، در دادگاه کیفری استان قابل رسیدگی خواهد بود. سوالی که در پایان بحث مطرح می شود، امکان تجدیدنظر خواهی از آراء دادگاه های نظامی خواهد بود. چنانچه فرد مذکور به آراء دادگاه اعتراض داشته باشد، امکان تجدیدنظرخواهی وجود خواهد داشت. فقط دو دسته از جرایم شامل این موضوع نخواهند شد. جرایم تعزیری مربوط به درجه هشت و جرایمی که مستلزم پرداخت دیه کمتر از یک دهم دیه کامل هستند. به جز این دو مورد بقیه جرایم قابل تجدیدنظر خواهی خواهند بود.
