اعمال تجاری ذاتی
امروزه اعمال تجاری ذاتی و فعالیت های تجاری نقش مهمی را در دنیای معاملات ایفا می کنند. حقوق تجارت اهمیت فراوانی را در بین بازرگانان دارد و در تمام کشورها متفاوت است. به جز بخشی از قوانین که جنبه متفاوتی دارند، بقیه جوانب در روابط بین تجار یکسان است. کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. زوایای مختلف معاملات در حقوق تجارت ایران ذکر شده است. این موضوع تا جایی اهمیت داشته است که تمام فعالیت های بین تجار اعم از تجاری و غیر تجاری توسط مقنن بررسی شده اند. در قانون ایران، اعمال تجاری را در دو دسته متفاوت بررسی می کنند.
تمام فعالیت های تجاری در دو بخش اعتباری و موضوعی قرار می گیرند. در این خصوص می توان به ماده دو قانون تجارت اشاره کرد. در ماده مذکور به فعالیت هایی اشاره شده است که اعمال تجاری ذاتی محسوب می شوند. قانونگذار اعمال تجاری ذاتی را در ده بند مختلف بیان کرده است. در ادامه به اعمال تجاری ذاتی اشاره می کنیم و علاوه بر این معاملات برواتی را نیز بررسی می کنیم.
اعمال تجاری ذاتی (3)
اعمال تجاری ذاتی در حقوق تجارت
در ماده دوم از قانون تجارت، تحصیل و خرید هر نوع مال منقول را در دسته اعمال تجاری ذاتی دانسته اند. نکته قابل توجه در این خصوص این است که قصد اجاره یا فروش مال در این زمینه اهمیتی نخواهد داشت. علاوه بر این تفاوتی میان تصرف یا عدم تصرف نیز وجود نخواهد داشت.
بند دوم این ماده به تصدی حمل و نقل اشاره خواهد داشت. در این زمینه تفاوتی میان حمل و نقل از راه هوا، خشکی یا آب وجود نخواهد داشت. به بیانی ساده تر می توان گفت که تصدی مذکور به هر سبق و سیاقی که باشد در دسته اعمال تجاری ذاتی قرار خواهد گرفت.
هرگونه عملیات حق العمل کاری یا دلالی یا عاملی در دسته اعمال تجاری قرار می گیرند. علاوه بر این تصدی تمام تاسیساتی که برای برخی امور ایجاد می شود از این قاعده مستثنی نخواهد بود. تصدی مورد بحث می تواند در زمینه های پیدا کردن خدمه، رساندن ملزومات، تهیه ملزومات و تسهیل معامله های ملکی باشد.
تاسیس کردن کارخانه و به کار انداختن آن نیز، تحت شرایطی می تواند در دسته اعمال تجاری قرار گیرد. چنانچه اعمال مذکور برای رفع حوائج شخصی نباشد، جزء اعمال تجاری ذاتی محسوب خواهد شد. تصدی به تمام عملیات های حراجی و یا هر نمایشگاه عمومی نیز در دسته اعمال تجاری ذاتی قرار خواهند گرفت. به علاوه عملیات های بانکی و صرافی، تمام معاملات برواتی بین غیر تاجر یا تاجر، بیمه غیر بحری و بحری نیز در همین زمینه خواهند بود. در همین زمینه خرید و فروش کشتی، معاملات رایج خارجی یا داخلی مربوط به آن و کشتی سازی نیز در این لیست قرار خواهند گرفت.
اعمال تجاری ذاتی به تفکیک فعالیت
اعمال تجاری ذاتی را به تفکیک فعالیت می توان دسته بندی کرد. در این حالت این اعمال عبارتند از: عملیات توزیعی، عملیات خدماتی، عملیات تولیدی، عملیات برواتی و معامله های دریایی. در ادامه تمام اعمال مذکور را به تفکیک شرح می دهیم.
عملیات توزیعی
این عملیات شامل اعمالی خواهد بود که برای انتقال کالا از تولیدکننده به مصرف کننده می باشد. فعالیت هایی مانند خرید، اجاره، فروش، تهیه کردن و… مال منقول، تجاری خواهد بود. این موضوع در حالتی که خریدار مال را تعمیر نماید و یا از صورتی به صورت دیگر تغییر دهد نیز، صادق خواهد بود. تمام تاسیساتی که در قبال دریافت دستمزد کالایی را به دست مشتری می رسانند، در همین زمینه قرار خواهند گرفت.
عملیات خدماتی و تولیدی
تمام اعمال و فعالیت هایی که ارائه کاری از طرف تاجر به مشتری را تضمین نمایند، در این دسته خواهند بود. در بند چهارم از ماده دوم قانون تجارت نیز فعالیت های تولیدی مشخص شده اند. این فعالیت ها زمانی تولیدی محسوب خواهند شد که تبدیل یک چیز به محصولی جدید پیشه تجاری قرار گیرد.
معاملات برواتی
تمام معاملاتی که روی برات انجام شده و انتقال آن را محقق سازد، معاملات برواتی خواهند بود. با وجود اینکه تعریفی از برات وجود ندارد اما معنای آن قابل حدس خواهد بود. برات نوشته ای می باشد که توسط آن، میزان مشخصی پول به شخص ثالث منتقل شود. به نفر اول براتکش، به نفر دوم براتگیر و به شخص ثالث صاحب یا دارنده برات می گویند.
دلایل مشخصی وجود دارند که قانونگذار برات را در دسته اعمال تجاری ذاتی قرار داده است. از همان ابتدا که برات مورد استفاده قرار گرفت، جنبه تجاری آن مطرح بود. از طرفی فردی که برات را امضاء می کرد، تعهدات سنگینی را بر عهده می گرفت. در وهله اول ایرادی در این خصوص وجود نداشت اما پس از گذشت مدتی برای افراد غیر تاجر مشکل ساز شد. واقعیت این بود که برخی ویژگی های شخصی در کشیدن برات دخیل بود و عدم وجود آنها نظم فعالیت های تجاری را بهم می ریخت. سن رشد و اهلیت موارد مهمی بودند که هم اکنون نیز در نظام حقوقی بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته اند.
اعمال تجاری ذاتی (2)
معامله های دریایی
در حقوق تجارت بخشی از فعالیت های تجاری اعمال تجاری ذاتی هستند. کشتیرانی های خارجی یا داخلی، تمام معاملات مربوط به کشتی و خرید و فروش کشتی در این لیست قرار می گیرند. در ماده 633 از ق.ت فرانسه به اعمال تجاری ذاتی اشاره شده است. در این ماده معاملات مربوط به کشتی سازی و تمام اعمال مربوط به آن مورد بررسی قرار گرفته است. فعالیت هایی مانند عاریه گرفتن، اجاره کردن کشتی، بیمه های مربوط به تجارت های دریایی، فروش و خرید لوازم و قطعات یدکی کشتی ها، تمام توافق های مربوط به دستمزد خدمه های کشتی و تمام توافق هایی که درباره پرداخت دستمزد خدمه های کشتی صورت می گیرد و تمام تعهدات ملوانان درباره کشتی ها نیز در معاملات دریایی قابل بررسی خواهند بود.
اعمال تجاری تبعی
در نهایت می توان گفت که در مقابل اعمال تجاری ذاتی، بخشی از فعالیت ها نیز تبعی هستند. در ماده سوم از حقوق تجارت به اعمال تجاری تبعی پرداخته شده است. این اعمال به تبع تاجر بودن شخص تجاری خواهند بود و در غیر اینصورت تجاری تلقی نخواهند شد.
