رضایت در جرایم
جرایم به چند دسته تقسیم بندی می شوند؟ رضایت در مجازات مجرم تاثیرگذار است؟ رضایت در جرایم چه آثاری را به همراه خواهد داشت؟ امروزه در قانون مجازات اسلامی، جرایم را به دو دسته غیرقابل گذشت و قابل گذشت تقسیم بندی کرده اند. مسائل زیادی در این تقسیم بندی مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است. تشخیص نوع جرم از اهمیت بسزایی برخوردار است چرا که در تعیین مجازات تاثیرگذار خواهد بود. در ادامه این مطلب تفاوت جرم قابل گذشت و غیرقابل گذشت را بررسی می کنیم. سپس به رضایت در جرایم اشاره خواهیم کرد.
رضایت در جرایم قابل گذشت
در قانون مجازات اسلامی جرایم قابل گذشت را تعریف کرده اند. بر این اساس مطابق تبصره یک از ماده 100 قانون مجازات اسلامی، جرایم قابل گذشت به جرایمی گفته می شود که روند شروع به تعقیب، رسیدگی و ادامه آن، منوط به شکایت شاکی باشد. با این تفاسیر دادستان قادر به پیگیری نخواهد بود و این شکایت شاکی خصوصی است که اهمیت خواهد داشت. رضایت در جرایم قابل گذشت نیز به معنای اتمام روند رسیدگی خواهد بود. به بیانی ساده تر می توان گفت که در صورت رضایت شاکی خصوصی در اینگونه از جرایم، پرونده در هر مرحله ای که باشد متوقف خواهد شد.
رضایت شاکی پیش از صدور حکم موجب صدور قرار موقوفی تعقیب خواهد شد. چنانچه گذشت پس از صدور حکم باشد، موجب صدور قرار موقوفی اجرای حکم می شود. در این جرایم رضایت به معنای بسته شدن پرونده است زیرا جنبه خصوصی جرم بطور کامل از بین خواهد رفت. در قانون مربوط به کاهش حبس، جرایمی مثل تهدید و تخریب در لیست جرایم قابل گذشت قرار گرفته اند.
رضایت در جرایم (1)
رضایت در جرایم غیرقابل گذشت
همانطور که از نام این جرایم مشخص است، شکایت و گذشت شاکی تاثیری در تعقیب متهم نخواهد داشت. به عبارتی دیگر می توان گفت که رضایت در جرایم غیرقابل گذشت، فقط جنبه خصوصی جرم را تحت تاثیر قرار می دهد. به این ترتیب جنبه عمومی به قوت خود باقی می ماند. گذشت در جرمی مانند کلاهبرداری نمی تواند موجب موقوفی تعقیب یا محاکمه مجرم و اجرای حکم شود. علاوه بر این در جرایمی مانند سرقت، رضایت شاکی می تواند موجبات تخفیف را در مجازات مجرم فراهم کند. به همین دلیل مجازات مجرم به صورت کامل منتفی نخواهد شد.
شرایط گذشت در جرایم قابل گذشت
با وجود اینکه رضایت در جرایم قابل گذشت، مورد پذیرش قانونگذار است اما وجود شرایطی برای صحت گذشت الزامی است. پیش از هرچیز ذکر این نکته الزامی است که گذشت شاکی خصوصی باید صریح باشد. به بیانی دیگر استفاده از کلمات و افعالی که به زمان گذشته دلالت داشته باشد مورد پذیرش نیست. افعال مورد استفاده در جمله باید به زمان حال اشاره داشته باشند. علاوه بر این جملات شرطی نیز قابل قبول نخواهند بود. مانند اینکه شاکی بگوید اگر خانه خود را به نام من بزنی رضایت می دهم. اگر شاکی گذشت خود را به تحقق شرطی منوط نماید، رضایت فاقد اثر خواهد بود. گذشت باید کتبی باشد و به امضای شاکی برسد.
در این زمینه دو نوع گذشت کتبی وجود خواهد داشت. گذشت رسمی یکی از انواع گذشت های کتبی است. این نوع از گذشت یا در دفاتر اسناد رسمی نگارش خواهد شد یا توسط مراجع صلاحیت دار نوشته شده و به امضای شاکی خواهد رسید. گذشت غیر رسمی نیز فاقد اوصاف ذکر شده خواهد بود. سوال مهمی که در این زمینه وجود خواهد داشت این است که اگر تعداد شکات پرونده بیش از یک نفر باشد تکلیف چیست؟ در این حالت گذشت تمام شاکیان الزامی است. چنانچه یکی از آنها رضایت داده و دیگری از اعلام رضایت خودداری نماید، گذشت محقق نخواهد شد. در حالتی که چند نفر متضرر شده باشند، تعقیب متهم با شکایت یکی از افراد کفایت خواهد کرد اما در خصوص گذشت اینگونه نخواهد بود.
شرایط رضایت در جرایم غیر قابل گذشت
با توجه به قانون مجازات اسلامی، اصل بر غیر قابل گذشت بودن می باشد. با این وجود در نص صریح قانون جرایمی ذکر شده اند که در دسته جرایم قابل گذشت قرار خواهند گرفت. در این خصوص می توان به ماده 301 اشاره کرد. در این ماده قانونگذار اینگونه ذکر کرده است که چنانچه غیر قابل گذشت بودن در متن قانون مشخص نشده باشد، آن جرم در دسته جرایم غیر قابل گذشت قرار خواهد گرفت. با وجود اینکه گذشت شاکی، موجب فرار مجرم از مجازات نخواهد شد اما می تواند اسباب کاهش یا تخفیف را در مجازات فراهم نماید.
در تبصره سوم از ماده 100، گذشت شاکی مورد توجه قرار گرفته است. در مورد مجازات های قصاص نفس یا عضو، حد های مربوط به سرقت و قذف، گذشت را موثر تشخیص داده اند. در سایر جرایم حدی نیز رضایت تاثیری در کاهش یا سقوط مجازات نخواهد داشت. در این وضعیت جنبه عمومی از بین نخواهد رفت. در مورد مجازات های قصاص عضو و نفس نیز، در صورت نبود شاکی خصوصی دادستان موضوع را پیگیری خواهد نمود. چنانچه یکی از جرایم مستلزم پرداخت دیه باشد، با گذشت شاکی خصوصی پرونده بسته خواهد شد در غیر اینصورت نیز، دادستان مسئول ادامه پیگیری خواهد بود.
رضایت در جرایم (2)
مستندات قانونی
ماده 23 از قانون مجازات اسلامی، گذشت را بررسی کرده است. در این ماده اینگونه ذکر شده است که در صورت گذشت کردن شاکی خصوصی، پرونده موقوف می شود و تفاوتی ندارد که در کدام مرحله قرار داشته باشد. علاوه بر این ذکر این نکته الزامی می باشد که عدول از گذشت مسموع نمی باشد. به بیانی دیگر چنانچه شخصی پس از گذشت، تصمیم بگیرد که رضایت خود را پس گرفته و اظهار پشیمانی نماید، مورد قبول واقع نمی شود. رضایت در جرایم محدود به زمان خاصی نمی باشد و قبل از اعلام کردن شکایت نیز می تواند مورد پذیرش واقع شود. سوال مهمی که در خصوص گذشت وجود دارد این است که اگر شاکی فوت کند، وراث او می توانند رضایت در جرایم را اعلام نمایند؟ پاسخ سوال مثبت است. در این حالت اگر شاکی قبل از گذشت فوت کند، ورثه او این اختیار را دارند که اعلام گذشت کنند. البته اگر تعداد وراث بیش از یک نفر باشد گذشت همگی الزامی خواهد بود.
