آزادی مشروط و شرایط آن

آزادی مشروط و شرایط آن

امروزه در بیشتر کشورهای جهان تلاش بر این است تا سیاست هایی اعمال شود که افرادی که به هر دلیلی زندانی هستند از این مجازات و آسیب هایی که به دنبال دارند کاسته شود. نهادهای مختلفی در ایران به این کار مشغول هستند و در جهت کاهش یا حذف مجازات های اسلامی گام بر می دارند. در این بین نهاد آزادی مشروط یکی از فعال ترین نهادها می باشد که با در نظر گرفتن شرایط برخی از زندانیان می تواند زمینه آزادی آن ها را فراهم کند. آزادی مشروط در سال 1337 به حقوق کیفری ایران راه پیدا کرد. آزادی به قید شرط همانطور که از نامش پیداست به زندانیان اجازه می دهد تا با در نظر گرفتن شرایطی از زندان آزاد شوند. این آزادی در واقع تخفیف هایی است که به صورت نظام نیمه آزادی و عفو قانونی پیش  بینی شده است.

آزادی مشروط یا نیمه آزادی تنها برای مجازات های حبس به کار گرفته می شود و برای سایر مجازات ها هیچ گونه کارایی ندارد. این آزادی در ماده 58 قانون مجازات های اسلامی سال 1392 شناخته شده است. برای آشنایی بیشتر با این موضوع و شرایط خاص آن بهتر است ابتدا بدانیم که این آزادی چیست و در ادامه بررسی کنیم که چه شرایطی باید حاکم باشد تا آزادی به قید شرط برای یک فرد زندانی اعمال شود.

آزادی مشروط چیست؟

گاها برخی از افراد به دلایلی غیر عمد به حبس محکوم می شوند و یا اینکه یک مجرمی قبل از اینکه دوران محکومیتش تمام شود اصلاح می شود و فرد کلا به فرد ارتکاب جرم نیست. در این شرایط قانونگذار می تواند آزادی مشروط را به این زندانی بدهد و لزومی به ادامه زندان نیست و می تواند ادامه محکومیت خود را در بیرون از زندان سپری کند.

با توجه به اینکه مجازات و محکومیت در زندان برای اصلاح مجرمان در نظر گرفته می شود پس اگر اصلاح و بازسازی قبل از پایان محکومیت انجام شده باشد قانون دلیلی برای ادامه محکومیت نمی بیند و فرد مورد نظر شایسته آزادی به قید شرط را خواهد داشت.

در آزادی مشروط محدودیت هایی برای فرد در نظر گرفته می شود و لازم است فرد تمام این شرایط و محدودیت ها را رعایت کند در غیر این صورت باید دوباره ادامه محکومیت خود را در زندان سپری کند و اگر در دوران آزادی جرم جدیدی مرتکب شود علاوه بر محکومیت قبلی محکومیت جدیدی به حکم او اضافه می شود و دیگر شانس آزادی مشروط از او سلب می شود.

با این آزادی فرد می تواند به جامعه بازگردد و یک زندگی عادی را ادامه دهد. این آزادی یک مرحله بین زندان و آزادی کامل می باشد که یک تخفیف قانونی به حساب می آید و تا قانون تشخیص ندهد که فرد اصلاح شده این آزادی به وی تعلق نخواهد گرفت.

شرایط آزادی مشروط

 بر اساس ماده 58 قانون مجازات های اسلامی اگر شخصی در دوران محکومیت خود باشد می تواند از آزادی مشروط استفاده کند. بر اساس این ماده

« در مورد محکومیت به حبس تعزیری، دادگاه صادرکننده حکم می تواند در مورد محکومان به حبس بیش از ده سال پس از تحمل نصف و در سایر موارد پس از تحمل یک سوم مدت مجازات به پیشنهاد دادستان یا قاضی اجرای احکام با رعایت شرایطی خاصی که در زیر عنوان می کنیم می توانند ازادی مشروط بگیرند.

برخورداری محکوم از حسن اخلاق و رفتار در مدت اجرای مجازات

رفتارها و تفکرات محکوم به حدی اصلاح شده باشد که انتظار ارتکاب مجدد جرم در او وجود نداشته باشد.

اگر فرد مدعی خصوصی دارد می تواند در صورت برخورداری از استطاعت مالی ضرر و زیان او را بپردازد.

فرد اولین بار باشد که از این آزادی استفاده می کند و قبلا فرد به هیچ عنوان از این شرط استفاده نکرده باشد.

اگر فرد به حبس بیش از ده سال مرتکب شده باشد باید نصف حکم را طی کرده کرده باشد و اگر کمتر از ده سال حکم داشته باشد بایستی یک سوم این مدت را طی کرده باشد تا بتواند از حق آزادی با قید شرط استفاده کند.

به طور کلی این شرایط برای محکومانی می باشد که مدت حبس آن مشخص است. در محکومان به حبس ابد اعطای آزادی مشروط غیر ممکن است. قانون چیزی درباره اعطای آزادی به قید شرط درباره محکومین به حبس ابد نگفته است و امکان پذیر نبودن این امر نظر هیات عمومی دیوان عالی کشور می باشد.

برای دادن آزادی به قید شرط برای زندانیانی که جرم آنها موضوعات سیاسی است هیچ گونه محدودیتی از لحاظ قانونی وجود ندارد. اما از آنجا که زندانیان سیاسی بر روی عقاید خود مصمم هستند و ترس از اینکه دوباره در بیرون از زندان به جرم های زیادی مجددا مرتکب شوند پس قانون در ازای آزادی به این مجرمین حساسیت زیادی به خرج می دهد.

آزادی به قید شرط تنها برای محکومین به حبس تعزیری داده می شود. اما حبس تعزیری چیست؟ مجازات هایی که در شرع میزان مشخصی مجازات برای آن ها در نظر گرفته نشده است و قانونگذار این میزان را تعیین می کند. به طور مثال زمانی که یک راننده به صورت غیر عمد موجب مرگ یک نفر می شود در این موارد قانونگذار فرد را به سه ماه  تا سه سال حبس محکوم می کند. نقطه مقابل مجازات های تعزیری، مجازات های حدی می باشد که نوع آن ها میزان و کیفیت آن ها دقیقا در شرع مقدس اسلام مشخص شده است. به طور مثال برای جرم زنا در شرع، مجازات سنگسار و شلاق را تعیین کرده است. پس در این موارد قانونگذار هیچ نقشی در تعیین مجازات ندارد و فقط نقش اجرای حکم را بر عهده دارد. در بین مجازات های حدی محاربه تنها جرمی می باشد که قانون مجازات حبس ابد را برای آن تعیین کرده است. در واقع محاربه جرمی است که فرد با در دست گرفتن سلاح رعب و وحشت را در جامعه ایجاد می کند و امنیت جامعه را بهم می ریزد.

پس از اینکه تمام این شرایط در محکوم دیده شود رئیس زندان گزارشی برای قاضی اجرای احکام می فرستد و اگر قاضی با این گزارش موافقت نماید و آن را تایید کند پیشنهاد آزادی مشروط فرد به دادگاه داده می شود.