بررسی امکان ابطال وکالتنامه طلاق از شوهر

بررسی امکان ابطال وکالتنامه طلاق از شوهر

مقدمه؛ منظور از وکالتنامه طلاق چیست؟

از منظر شرع اسلام و قوانین جاری ایران، طلاق یک عمل حقوقی یک جانبه می باشد که انجام آن با شوهر است. در واقع خواه در مورد طلاق توافقی و خواه در مورد طلاق غیر توافقی، جاری ساختن صیغه طلاق اصولاً توسط مرد انجام می گیرد. از سوی دیگر همانطور که در مورد سایر اعمال حقوقی مقرر است، اجرای طلاق نیز ممکن است با وکالت باشد. یعنی مرد می تواند در ضمن عقد ازدواج یا پس از آن وکالت در طلاق را به شخص دیگری، از جمله همسر خویش بسپارد. هرچند وکالت عقدی جایز است و هر کدام از طرفین (وکیل و موکل) می توانند هرگاه خواستند، وکالتنامه را فسخ نمایند، لیکن چنانچه وکالت در ضمن عقد لازمی مثل نکاح اعطا شود، دیگر جایز نیست و لازم است. به عقد وکالتی که به عنوان شرط ضمن عقد لازم نکاح منعقد می شود، اصطلاحاً وکالت بلاعزل می گویند.

همانطور که اشاره شد وکالت در طلاق ممکن است در ضمن عقد نکاح به صورت غیر قابل عزل به زوجه واگذار گردد. این کار معمولاً با تنظیم سند رسمی وکالت و در دفترخانه رسمی ازدواج و طلاق، در حین جاری ساختن عقد نکاح دائم صورت می پذیرد و به امضای زوج و زوجه می رسد. با توجه به بلاعزل بودن این نوع وکالتنامه، اصولاً امکان ابطال وکالتنامه طلاق از شوهر وجود ندارد. با این حال در صورت وجود برخی از شرایط قانونی در هنگام امضای وکالتنامه یا پس از آن، مرد می تواند با مراجعه به دادگاه حقوقی، تقاضای ابطال وکالتنامه طلاق را طرح نماید. در ادامه این نوشتار ضمن اشاره به برخی از مهمترین شرایط قانونی برای ابطال وکالتنامه، به بررسی امکان ابطال وکالتنامه طلاق از شوهر خواهیم پرداخت.

بررسی امکان ابطال وکالتنامه طلاق از شوهر

برای بررسی امکان ابطال وکالتنامه طلاق از شوهر نخست ضروری است شرایط انعقاد عقد وکالت بلاعزل را بررسی کنیم. تنظیم وکالتنامه مستلزم وجود شرایط خاصی در شخص موکل و وکیل(زوج و زوجه) می باشد. چنانچه هر کدام از شرایط ذیل در طرفین عقد وکالت وجود نداشته باشد، عقد وکالت ابطال می گردد:

در ضمن سند وکالت باید قید گردد که وکالت به صورت بلاعزل اعطا می شود. در صورتی که این موضوع در ضمن وکالتنامه قید نگردد، هر کدام از زوجین می توانند در زمان دلخواه وکالت را بر هم زنند. بنابراین شوهر می تواند با فسخ وکالتنامه، حق طلاق را از زوجه سلب نماید.

طرفین وکالتنامه طلاق، باید عاقل باشند. در واقع همانطور که در مورد تمام عقود جاری است، زوج که وکالت در طلاق را واگذار می کند و زوجه که برای طلاق دادن خویش وکیل می شود، باید قصد و اراده داشته باشند. بنابراین چنانچه هر کدام از زوجین مجنون باشد، وکالتنامه طلاق باطل می شود. همچنین است در صورتی که هرکدام از زوجین پس از تنظیم وکالتنامه مجنون شود. در این حالت نیز وکالت باطل می گردد.

طرفین وکالتنامه طلاق می بایست بالغ باشند. حد بلوغ شرعی در مورد بانوان نُه سال تمام قمری و در مورد آقایان هجده سال تمام قمری است. بنابراین هر چند ازدواج اطفال در صورت وجود شرایط قانونی بلامانع است، لیکن انعقاد وکالتنامه طلاق توسط اطفال ممکن نیست. در چنین شرایطی انعقاد وکالت در طلاق توسط اطفال باطل است.

موضوع وکالتنامه باید مشخصاً اعطای حق طلاق به زوجه باشد. در صورتی که موضوع وکالتنامه به صورت اطلاق تعیین شده باشد، یعنی در ضمن وکالتنامه مقرر شود زوجه در انجام امور حقوقی زوج وکالت دارد، وکالتنامه طلاق باطل است. در واقع در ذیل وکالتنامه باید به این موضوع تصریح شود که زوج وکالت در طلاق را به زوجه می سپارد.

شیوه اعلام ابطال وکالتنامه طلاق

با بررسی امکان ابطال وکالتنامه طلاق از شوهر، در می یابیم که در صورت باطل بودن وکالتنامه، به طور کلی از ابتدا وکالت در طلاق به زوجه واگذار نمی گردد. به عبارت دیگر هرگاه یکی از جهات ابطال وکالتنامه کشف شود، معلوم می گردد که وکالت از ابتدا باطل بوده و اصلاً محقق نگردیده است. در این شرایط اگر زن با طی مراحل قانونی، به نمایندگی از شوهر خود، صیغه طلاق جاری نماید، اعمال مزبور فاقد اثر حقوقی بوده و رابطه زوجیت میان طرفین پایان نخواهد پذیرفت. در چنین مواردی و همچنین در صورتی که میان زوج و زوجه در خصوص اعتبار وکالتنامه طلاق اختلاف شود، طبق بند 3 ماده 4 قانون حمایت خانواده، رفع اختلاف با دادگاه خانواده خواهد بود.

رسیدگی به دعوای ابطال وکالتنامه، مستلزم تنظیم دادخواست و تقدیم آن به دادگاه خانواده توسط شوهر است. رسیدگی به این دعوی مستلزم پرداخت هزینه دادرسی است، لیکن به تصریح قانون حمایت خانواده، سایر تشریفات دادرسی مدنی در این خصوص رعایت نمی گردد. خواهان دعوای ابطال وکالتنامه شوهر است. زوج این دعوا را به طرفیت زوجه خویش طرح می نماید و بنابراین خواهان این دعوی زوجه خواهد بود.

پس از تقدیم دادخواست و تکمیل پرونده، دادگاه خانواده وقت رسیدگی تعیین می کند و به طرفین ابلاغ می نماید که در جلسه دادرسی حاضر شوند. پس از تشکیل جلسه دادرسی، دادگاه به بررسی امکان ابطال وکالتنامه طلاق از شوهر می پردازد. دادگاه خانواده با حضور یک نفر قاضی مرد به عنوان رئیس دادگاه و یک نفر قاضی خانم به عنوان مشاور تشکیل می یابد. نظر قاضی زن مشورتی بوده و صادرکننده رای در دادگاه خانواده، قاضی مرد است. لیکن قاضی مرد باید در رایی که صادر می کند به نظر مشورتی قاضی زن اشاره نماید و چنانچه با آن مخالف است، مستدلاً و مستنداً آن را رد کند.

آثار حقوقی رای دادگاه خانواده مبنی بر اعلام ابطال وکالتنامه طلاق

چنانچه با بررسی امکان ابطال وکالتنامه طلاق از شوهر، دادگاه خانواده به این نتیجه برسد که شرایط قانونی انعقاد وکالت رعایت نشده است، حکم اعلامی مبنی بر ابطال وکالتنامه طلاق صادر می کند. منظور از اعلامی بودن این حکم آن است که دادگاه باطل بودن وکالتنامه را از ابتدا (زمان عقد نکاح) اعلام می کند و در واقع حکم جدیدی انشاء نمی شود. با قطعیت حکم ابطال وکالتنامه طلاق، در صورتی که سند رسمی وکالتنامه صادر شده باشد، به مهر ابطال ممهور می گردد. همچنین هرگونه اقدامی از قبیل طرح دعوی، اجرای طلاق و … که به استناد وکالتنامه توسط زوجه انجام گرفته باشد بلااثر می گردد.