تخفیف مجازات مواد مخدر

تخفیف مجازات مواد مخدر

تخفیف مجازات مواد مخدر

تخفیف مجازات مواد مخدر از جمله چالش برانگیزترین مفاهیمی است که طی چند سال گذشته در قانون ایران به وجود آمده است. در واقع بر اساس قانون تخفیف مجازات، جرم مواد مخدر استثنا محسوب شده و قاضی امکان تخفیف مجازات در این گروه جرم را ندارد. اما با این وجود دستگاه قانون گذار ایران طی چند سال گذشته اعلام کرده است که اگر شرایط تخفیف مجازات وجود داشته باشد امکان تبدیل اعدام به حبس در مجازات مواد مخدر وجود دارد. حال باید دید که آیا این اتفاق در عمل رخ می دهد یا خیر؟ به بیان ساده تر می خواهیم بدانیم آیا امکان تخفیف مجازات مواد مخدر وجود دارد؟ اگر وجود دارد شرایط تخفیف مجازات مواد مخدر چیست؟

به طور کلی تخفیف مجازات بدین معنی است که قاضی تحت شرایطی می تواند مجازاتی کمتر از حداقل مجازات پیش بینی شده برای آن جرم در نظر بگیرد. فرض کنید فردی به جرم سرقت دستگیر شده است و مجازات تعیین شده در قانون برای او سه تا شش ماه حبس باشد. اگر امکان تخفیف مجازات برای این فرد وجود داشته باشد قاضی می تواند به او مجازاتی کمتر از سه ماه حبس در نظر بگیرد.

برای این که بتوانیم تخفیف مجازات مواد مخدر را مورد بررسی قرار دهیم، ابتدا باید بدانیم تخفیف مجازات چیست و چه شرایطی دارد. این شرایط همان شرایطی خواهد بود که در تخفیف مجازات مواد مخدر مورد استفاده قرار گرفته است. از این رو شناخت مفهوم تخفیف مجازات می تواند کمک بزرگی در درک تخفیف مجازات مواد مخدر به ما کند.

تخفیف مجازات مواد مخدر و نگاه بنیادی به آن

همانطور که گفتیم برای درک تخفیف مجازات مواد مخدر بهتر است نگاهی به بنیاد و مفهوم اصلی آن یعنی همان تخفیف مجازات داشته باشیم. بنابراین با تعریف تخفیف مجازات شروع می کنیم. تخفیف مجازات بدین معنی است که قاضی بر اساس یک سری شرایط امکان صدور مجازاتی کمتر از حداقل مجازات تعیین شده در خصوص جرایم تعزیری را دارد. همانطور که از این تعریف مشخص است، تعزیری بودن مجازات از مهمترین شرایط و پایه ای ترین شرایط تخفیف در مجازات است.

در قانون کیفری ایران دو نوع مجازات وجود دارد. این دو نوع مجازات عبارتند از مجازات حدی و مجازات تعزیری. مجازات حدی به مجازات هایی اطلاق می شود که توسط دین و فقه مشخص شده است. بنابراین اساسا غیر قابل تغییر هستند. یعنی نه قاضی و نه سیستم  قانون گذار امکان کم و زیاد کردن آن را ندارد. به طور مثال در خصوص مجازات شرب خمر 80 ضربه شلاق حدی در نظر گرفته شده است. بدین معنی است که تحت هیچ عنوان یک ضربه از این 80 ضربه شلاق کم نمی شود و قاضی نیز نمی تواند ضربه ای به آن بیافزاید. اما در خصوص مجازات های تعزیری داستان به نوعی دیگر است.

مجازات تعزیری مجازاتی است که قانون گذار آن را بر اساس فاکتورهای مختلف ماند شدت و کیفیت جرم تعریف می کند و معمولا بازه ای مانند حبس سه تا شش ماه برای آن تعیین می کند. تخفیف مجازات مواد مخدر یا هر نوع تخفیف در مجازات تنها برای این دسته از جرایم قابلیت اجرا دارد. این نکته است که باید به آن توجه داشته باشید.

تخفیف مجازات مواد مخدر و کیفیات مخففه

همانطور که در بالا بیان کردیم برای تخفیف مجازات مواد مخدر یا هر نوع تخفیف در مجازات دیگر لازم است که جرم تعزیری باشد. در خصوص مجازات مواد مخدر این مسئله صادق است. در واقع جرم مواد مخدر یک جرم تعزیری است که قانون گذار مجازات مربوط به آن را تعیین کرده است. اما نکته ای که وجود دارد این است که چند دسته از جرایم بر اساس قانون و عمدتا به سبب جنبه های جانبی که دارند از دسته تخفیفات خارج شده اند. یعنی این دسته از جرایم با وجود این که جرایم تعزیری محسوب می شوند اما امکان تخفیف برای آن ها وجود ندارد. برخی از این جرایم عبارتند از: جرایم مربوط به اخلال اقتصادی، جرایم مربوط به مواد مخدر، جرایم مربوط به کلاهبرداری و … حال با این اوصاف به نظر نمی رسد که امکان تخفیف مجازات مواد مخدر وجود داشته باشد.

اما پیش از آن که بخواهیم به موضوع تخفیف مجازات مواد مخدر بهتر است به اندازه ای کوتاه کیفیات مخففه یا همان شرایطی که امکان تخفیف بر اساس آن به وجود می آید نگاه کنیم. دادگاه این اجازه را دارد که بر اساس هر کدام از این شرایط که صادق باشد تخفیفی برای مجازات مجرم در نظر بگیرد. بنابراین اگر دو شرط از شرایط زیر صادق بود، امکان دو بار تخفیف در مجازات نیز وجود دارد. این شرایط عبارتند از:

نبود شاکی خصوصی و یا گذشت شاکی خصوصی، همکاری موثر مجرم در شناسایی سایر مجرمین و یا جمع آوری مدارک، بررسی جو حاکم بر ارتکاب جرم ( شرافتمندانه بودن دلیل ارتکاب جرم )، توبه و ندامت مجرم ( در صورت نداشتن سابقه کیفری مربوط به جرم )، کوشش مجرم برای جبران آثار جرم، خفیف بودن زیان وارده، خفیف بودن معاونت در جرم، اقرار متهم قبل از اثبات جرم.

این ها شرایطی است که بر اساس آن امکان تخفیف در مجازات برای قاضی فراهم می شود. همین شرایط را می توان برای تخفیف مجازات مواد مخدر نیز در نظر گرفت. البته به شرطی که جرایم مواد مخدر را از دسته مربوط به جرایم غیر قابل تخفیف خارج کرد.

واقعیت تخفیف مجازات مواد مخدر

مسئله ای که وجود دارد این است که همچنان مواد مخدر در دسته جرایمی است که امکان تخفیف در مجازات برای آن وجود ندارد. بنابراین نمی توان زیاد روی مسئله تخفیف مجازات مواد مخدر حساب باز کرد. آن قانونی هم که طی چند سال گذشته مطرح و تصویب شده تنها در خصوص مجازات های اعدام تعزیری در خصوص مواد مخدر است. به بیان ساده تر اگر بخواهیم بیان کنیم اینگونه باید بگوییم که تخفیف مجازات مواد مخدر به معنی تبدیل اعدام به حبس است و جز این کارایی دیگری ندارد. البته در همین موضوع نیز اختلاف نظرهایی وجود دارد و به نظر نمی رسد که چندان با جدیت خاصی این موضوع اجرایی شده باشد. به هر حال این واقعیتی است که از تخفیف مجازات مواد مخدر وجود دارد و به نظر باید آن را قبول کرد.