جرم قتل و مجازات آن

جرم قتل و مجازات آن

بی گمان هر کشوری برای اجرای نظم و عدالت به دنبال وضع مقرراتی در خصوص جرایم مختلف می باشد. یکی از بزرگترین جرایم در هر کشوری جرم قتل است. در حقیقت جرم قتل از سنگین ترین جرایم علیه اشخاص بوده که با صدمات جبران ناپذیری برای مقتول، جامعه، خانواده ی مقتول و خانواده ی قاتل همراه است. بر همین اساس مجازات قتل یکی از شدیدترین مجازات ها می باشد. در این مقاله به دنبال بررسی جرم قتل و مجازات آن می باشیم.

جرم قتل و مجازات آن در قانون چیست؟

در خصوص جرم قتل و مجازات آن می توان گفت زمانی که شخصی جان انسانی دیگر را می گیرد، مرتکب قتل می شود. جرم قتل در زمره ی جرایم علیه فرد است. چرا که نسبت به یک انسان یا یک شخص صورت می گیرد. در حقیقت جرم قتل به معنای سلب حیات از انسانی دیگر با سوء نیت و از روی عمد است و مجازات آن در بیشتر موارد قصاص و گاهی حبس و دیه می باشد. فقط در صورتی که اولیای دم رضایت بدهند، مرتکب قصاص نشده و به 3 تا 10 سال حبس محکوم می شود.

به طور کلی بازتاب جرم قتل و مجازات آن با آسیب های جبران ناپذیری برای جامعه به طور کلی و فرد مقتول، خانواده ی مقتول، خانواده ی قاتل به طور خاص همراه خواهد بود. طبق قانون مجازات اسلامی، شدیدترین مجازات ها برای قتل می باشد. به موجب قانون در خصوص قتل غیر عمد دیه در نظر گرفته شده است. البته در تصادفات رانندگی علاوه بر دیه مرتکب مجازات حبس نیز دارد. اما برای قتل عمد مجازات قصاص و دیه تعریف شده است. در ادامه به توضیح هریک خواهیم پرداخت.

دیه

دیه زمانی تعیین می شود که اولیای دم از قصاص صرف نظر کرده و در نهایت به پرداخت دیه رضایت دهند. پرداخت دیه باید در کمتر از 1 سال قمری به اولیای دم پرداخت شده و فرد مرتکب محکوم به 3 تا 10 سال حبس خواهد بود.

قصاص

قصاص نخستین مجازات برای قتل عمد و به عبارتی شدیدترین مجازات می باشد. مطابق با ماده ی 381 قانون مجازات اسلامی که در سال 1392 به تصویب رسید، قصاص در صورت وجود شرایط مقرر در قانون و با تقاضای اولیای دم صورت می گیرد.

آشنایی با انواع قتل

در بخش قبلی در خصوص جرم قتل و مجازات آن توضیحاتی را ارائه کردیم. همان طور که گفتیم جرم قتل از جمله جرایم علیه اشخاص بوده و با شدیدترین مجازات که همان قصاص است، همراه می باشد. قتل از قدیمی ترین جرایم انسان به شمار می رود و با توجه به نیت فرد و نحوه ی ارتکاب آن به سه گروه قتل عمد، قتل شبه عمد و قتل غیر عمد تقسیم می شود.

قتل عمد

در قتل عمد مرتکب باید این فعل را با هدف کشتن مقتول و کاملا ارادی انجام دهد. به این معنا که علاوه بر داشتن قصد انجام فعل، باید با اراده ی خود این کار را انجام دهد. معمولا در قتل عمد چند حالت در نظر گرفته می شود:

• در اولین حالت قصد مرتکب کشتن مقتول است. در چنین شرایطی قصد فاعل مهم است، خواه کشنده باشد یا نباشد. عرف تشخیص می دهد که قصد مرتکب، کشتن مقتول بوده است. به عبارت دیگر، عملی که مرتکب انجام داده، در عرف کشنده می باشد.

• مرتکب بدون این که قصد کشتن مقتول را داشته باشد، دست به عمل یا رفتاری می زند که کشنده است و به قتل منجر می شود. منازعات خیابانی نمونه ی بارز این نوع قتل می باشند. در این جا آگاهی فاعل نسبت به کشنده بودن فعل خود، حائز اهمیت است.

• سومین شاخص مربوط به زمانی است که مرتکب قصد کشتن مقتول را نداشته و رفتار کشنده ای انجام نمی دهد. اما پیری مقتول و یا داشتن بیماری منجر به قتل وی می شود. در این مورد نیز باید آگاهی مرتکب از وضعیت خاص مقتول مشخص گردد.

• زمانی که مرتکب بدون هدف گرفتن فرد یا جمع مشخصی قصد انجام جنایتی را داشته باشد. هنگامی که جنایت مورد نظر به وقوع بپیوندد، قتل عمدی محسوب می شود. بمب گذاری در اماکن عمومی نمونه ای از این نوع قتل می باشد.

قتل شبه عمد

قتل شبه عمد زمانی اتفاق می افتد که مرتکب به شکل کاملا غیر ارادی، موجب سلب حیات از شخص دیگری می شود. در حقیقت مرتکب تنها قصد صدمه رساندن به مقتول را داشته و نیت او به هیچ وجه مرگ مقتول نمی باشد. به موجب ماده ی 291، دو حالت کلی برای قتل شبه عمد وجود دارد:

• مرتکب قصد انجام فعلی نسبت به مجنی علیه را داشته اما قصد نداشته جنایت واقع شده را مرتکب شود. در این حالت فعل انجام شده شبیه به قتل غیر عمد می باشد. در حقیقت در جرایم غیر عمد، مرتکب تنها قصد رفتار مجرمانه را دارد، اما در قتل عمدی مرتکب علاوه بر قصد فعل مجرمانه به دنبال نتیجه نیز می باشد.

• هنگامی که مرتکب عملی را از روی بی احتیاطی یا عدم رعایت مقررات انجام می دهد. در این جا قصد وی، سلب حیات مقتول نبوده اما در نهایت به زندگی او خاتمه می دهد. نمونه ی بارز این حالت را می توان در تصادفات رانندگی مشاهده کرد.

خطای محض یا قتل غیر عمد

در قتل غیر عمد، مرتکب قصد کشتن مقتول را داشته و رفتار او کشنده بوده، اما نسبت به موضوع آگاهی نداشته است. مثلا یک شکارچی را در نظر بگیرید که قصد کشتن حیوانی را دارد. اما به اشتباه تصور می کند که آن سیاهی که از دور دیده می شود حیوان است و به سوی او تیراندازی می کند. بعدا معلوم می شود که آن سیاهی انسان بوده است. به طور کلی به موجب ماده ی 292 قانون مجازات اسلامی، هنگامی که مرتکب فعلی را در حالت مستی، بیهوشی و خواب انجام دهد، از نوع قتل غیر عمد می باشد. لازم به ذکر است که ارتکاب قتل از سوی کودک و یا مجنون نیز در زمره ی قتل خطای محض به شمار می رود.

باید خاطر نشان ساخت که اگر شخصی در خواب مرتکب قتلی شود اما نسبت به آن آگاهی داشته باشد، جرم وی قتل عمد محسوب می شود.