حق انتخاب وکیل در امور حقوقی
حق انتخاب وکیل در قانون آیین دادرسی مدنی
باب دوم قانون آیین دادرسی مدنی به وکالت در دعاوی اختصاص یافته است. مطابق با ماده 31 این قانون هرکدام از طرفین دعوی می توانند برای خود تا حداکثر دو نفر وکیل دادگستری انتخاب و معرفی نماید. وکلای متداعیین می بایست دارای شرایط قانونی برای وکالت در دادگاه باشند. در نظام حقوقی ایران وکالت در محاکم دادگستری مستلزم داشتن پروانه وکالت است. متقاضیان صدور پروانه کارآموزی وکالت می بایست در آزمون وکالت شرکت کرده و قبول شوند. پس از سپری کردن دوران کارآموزی وکالت و شرکت در مراسم تحلیف، وکلای دادگستری به پایه یک نائل می آیند. وکلایی که طرفین دعوی معرفی می نمایند، نباید به موجب رای قطعی دادگاه ویژه انتظامی به منع از وکالت یا ابطال پروانه وکالت محکوم نشده باشند.
برای این که وکیل نمایندگی قانونی موکل در محاکم دادگستری را به عهده بگیرد، می بایست وکالتنامه تنظیم شود. به موجب ماده 34 قانون آیین دادرسی مدنی وکالتنامه ممکن است به موجب سند رسمی یا غیر رسمی تنظیم شود. در ادامه این نوشتار، حق انتخاب وکیل در امور حقوقی و همچنین نحوه تنظیم وکالتنامه برای شرکت در دعاوی حقوقی را مورد بررسی قرار می دهیم.
حق انتخاب وکیل در امور حقوقی چیست؟
حق انتخاب وکیل در امور حقوقی به معنای این است که نه تنها در محاکم دادگستری، بلکه به طور کلی برای انجام امور حقوقی مثل معاملات، حضور در مراجع اداری و … نیز شخص می تواند وکلای دادگستری را به عنوان نماینده قانونی خویش معرفی نماید. البته باید توجه داشت برخی از اعمال حقوقی و قانونی قابل واگذاری به وکیل نیستند. در چنین اعمال حقوقی مثل ادای سوگند، شهادت، اقرار و لعان مباشرت شخص اصیل در انجام عمل شرط است.
بر اساس ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی حق انتخاب وکیل در امور حقوقی شامل تمام اختیارات مربوط به موضوع دادرسی می شود، جز آنچه که موکل آن را از شمول وکالت استثناء کرده، یا وکالت در آن خلاف شرع باشد. لکن وکالت در برخی از امور که در قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است، می بایست مورد تصریح موکل در وکالتنامه قرار گیرد. مهمترین اموری که در وکالتنامه می بایست به آن تصریح گردد عبارت از موارد زیر است:
وکالت راجع به اعتراض به را، فرجان خواهی، تجدید نظر و اعاده دادرسی
وکالت در سازش و مصالحه
ادعای انکار و تردید یا جعل نسبت به سند و استرداد سند
وکالت در تعیین جاعل
وکالت در تعیین داور و ارجاع موضوع به داوری
وکالت در توکیل و وکیل گرفتن
وکالت در تعیین کارشناسی و مصدق
وکالت در دعاوی خسارت
وکالت در استرداد دعوی یا دادخواست
وکالت در جلب شخص ثالث و دفاع در برابر دعوای ثالث
وکالت در ورود شخص ثالث و دفاع در برابر دعوای ورود ثالث
وکالت در دعوای متقابل و دفاع در مقابل آن
وکالت در ادعای اعسار
وکالت در قبول یا رد سوگند
شرایط انتخاب وکیل در امور حقوقی
در مورد حق انتخاب وکیل در امور حقوقی باید گفت: عقد وکالت از جمله عقود جایز می باشد. یعنی هر کدام از طرفین دعوی می توانند هرگاه خواستند وکالتنامه را فسخ کرده و از آن خارج شوند. به موجب ماده 37 قانون آیین دادرسی مدنی اگر موکل وکیل خویش را عزل کند، می بایست مراتب را به دادگاه و وکیل معزول اعلام نماید. در صورتی که یکی از طرفین دعوی وکیل خویش را عزل نماید، این موضوع موجب توقف در دادرسی نخواهد بود. تا هنگامی که عزل وکیل به اطلاع او نرسیده است به استناد ماده 38 قانون آیین دادرسی مدنی اقدامات او در حدود وکالت، همچنین ابلاغ هایی که از از طرف دادگاه به وکیل ارسال می شود در حق موکل موثر خواهد بود. اما پس از اطلاع وکیل از عزل خود، دادگاه دیگر او را در امور مربوط به دادرسی، وکیل نخواهد شناخت.
وکیلی که از طرف موکل خود دادخواست طرح کرده، در صورت استعفاء باید موضوع را به اطلاع موکل برساند. اگر وکیل استعفاء دهد، طبق ماده 39 قانون آیین دادرسی مدنی باید موضوع را به دادگاه نیز اطلاع دهد. در این صورت دادگاه به موکل اخطار می کند که شخصاً یا با معرفی وکیل دادرسی را ادامه دهد. دادگاه همچنین رسیدگی را به مدت حداکثر 1 ماه برای معرفی وکیل جدید متوقف می کند. به طور کلی عزل یا استعفای وکیل و معرفی وکیل جدید نباید موجب تجدید جلسه دادگاه گردد.
بررسی نحوه وکالت دو وکیل
چنانچه یکی از اصحاب دعوا دو نفر وکیل معرفی کرده باشد، مطابق با ماده 44 قانون آیین دادرسی مدنی اگر به هیچ یک از آنان حق دخالت منفرد نداده باشد، ارسال لایحه توسط یکی از آنان و حضور وکیل دیگر در جلسه دادرسی کافی خواهد بود. اگر وکیل غایب لایحه ای ارسال نکرده باشد، دادگاه بدون توجه به اظهارات وکیل حاضر در جلسه، به رسیدگی ادامه می دهد.
چنانچه هر دو وکیل یا یکی از آنها عذر موجهی را برای عدم حضور خویش اعلام کرده باشد، جلسه دادرسی در صورت ضرورت تجدید و علت تجدید جلسه و زمان رسیدگی به اطلاع موکل نیز می رسد.
نکات حقوقی و قانونی در خصوص حق انتخاب وکیل در امور حقوقی
یکی از نکات حقوقی مهم در مورد حق انتخاب وکیل در امور حقوقی این است که چنانچه وکیل پس از ابلاغ رای و پیش از انقضای مهلت فرجام خواهی یا تجدید نظر فوت کند، یا از وکالت ممنوع شود یا به واسطه عامل خارج از اراده توانایی انجام وظایف وکالت را نداشته باشد ابتدای مهلت اعتراض از تاریخ ابلاغ به موکل محسوب خواهد شد.
در حال حاضر دو نهاد برای صدور پروانه وکالت وجود دارد، نهاد نخست اتحادیه سراسری کانون های وکلای دادگستری (اسکودا) و دیگری مرکز وکلا و مشاورین حقوقی قوه قضاییه می باشد. مطابق با قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار نهادهای مذکور می بایست هر سال حداقل یک بار نسبت به برگزاری آزمون وکالت و پذیرش کارآموزان وکالت اقدام نمایند.
وکلای دادگستری در ازای خدمات حقوقی خود حق الوکاله دریافت می کنند. میزان و نحوه پرداخت حق الوکاله مطابق با خواست و توافق موکل و وکیل تعیین می گردد. در صورتی که وکیل و موکل در خصوص تعیین میزان حق الوکاله توافق نکرده باشند، حق الوکاله مطابق با تعرفه حق الوکاله وکلا، مشاورین حقوقی و کارشناسان رسمی، مصوب رئیس قوه قضاییه، تعیین می گردد.
