مجازات جنایت بر میت
تعریف جنایت بر میت چیست؟
به طور کلی جنایات از انواع جرایم بر علیه تمامیت جسمانی افراد به شمار می روند. قتل عمدی موضوع ماده 290 قانون مجازات اسلامی شدیدترین جنایت است و اصولاً موجب قصاص جانی می شود. چنانچه جرایم عمدی بر جنین یا میت وارد شود، با توجه به زنده نبودن بزه دیده، بزهکار قصاص نمی شود.
از سوی دیگر جسم انسان در شرع مقدس و فرهنگ جامعه دارای ارزش روحی و معنوی است. در همین راستا مقررات خاصی برای غسل، کفن و خاکسپاری مسلمانان در شرع پیش بینی شده است. بنابراین افراد حق ندارند به جسم بی جان دیگری توهین نمایند، یا آن را مُثله (بریدن اندامی از بدن مثل گوش و بینی) کنند. در صورت ارتکاب چنین رفتاری مرتکب به اتهام جنایت بر میت تحت پیگرد قرار می گیرد. در نوشتار پیش رو ضمن بررسی ارکان تشکیل دهنده جرم جنایت بر میت، میزان و نحوه اجرای مجازات جنایت بر میت را بررسی خواهیم نمود.
ارکان تشکیل دهنده جرم جنایت بر میت چیست؟
رکن قانونی جنایت بر میت ماده 722 قانون مجازات اسلامی می باشد. مطابق با ماده مذکور جنایت بر میت موجب دیه است. میزان دیه جنایت بر میت، یک دهم دیه کامل انسان زنده است. بنابراین در صورتی که سر میت را از تن او جدا نماید، یک دهم دیه کامل دارد. همچنین اگر یک دست یا یک پای میت را قطع کند به یک دوم دیه کامل انسان زنده محکوم می گردد. در مورد دیه جراحات وارد ده به سر و صورت نیز میزان مجازات جنایت بر میت به این نحو محاسبه می شود.
نکته حائز اهمیت در مورد مجازات جنایت بر میت این است که دیه جنایت بر میت به ارث نمی رسد، بلکه به خود میت تعلق دارد. در صورتی که میت مدیون باشد و ترکه وی تکافوی پرداخت دیون وی را ندهد، دیه جنایت بر میت صرف پرداخت بدهی او می شد. در غیر این صورت دیه جنایت بر میت در امور خیریه صرف می شود.
همانطور که در مورد دیه انسان زنده ممکن است، جنایت وارد شده بر میت نیز ممکن است دیه مقدر نداشته باشد. در این شرایط به تصریح قانون مجازات اسلامی باید ارش تعیین شود. طبق ماده 723 قانون مجازات اسلامی میزان ارش جنایت بر میت یک دهم میزان ارش چنین جنایتی در مورد انسان زنده می باشد.
نکات حقوقی در خصوص مجازات جنایت بر میت
به استناد ماده 724 قانون مجازات اسلامی در صورتی که به وصیت میت مبنی بر قطع اعضای او برای پیوند به دیگری عمل شود، مورد از موارد مجازات جنایت بر میت به شمار نمی رود. بر مبنای ماده 725 قانون مجازات اسلامی مجازات جنایت بر میت حال است. چنانچه مرتکب نتواند دیه جنایت بر میت را به صورت فوری پرداخت نماید به متهم فرصت مناسب داده می شود.
نکته حائز اهمیت در خصوص مجازات جنایت بر میت این است که خواه جنایت بر میت به صورت عمدی، خواه به صورت خطای محض ارتکاب یابد، پرداخت دیه جنایت بر میت به عهده خود مرتکب است. در نتیجه بر مبنای ماده 726 قانون مجازات اسلامی عاقله یا بیت المال در مورد پرداخت دیه جنایت بر میت مسئولیتی ندارد.
از گفتار بالا چنین نتیجه گیری می شود که موارد تحقق مجازات جنایت بر میت صرفاً در صورتی نیست که جنایت به صورت عمدی ارتکاب یافته باشد. حتی در صورتی که جنایت به صورت خطایی یا شبه عمد تحقق یافته باشد نیز مرتکب می بایست دیه جنایت بر میت را پرداخت نماید. بنابراین اگر در نتیجه یک تصادف رانندگی با یک خودروی نعش کش، به میتی که داخل آن قرار دارد جنایاتی وارد گردد، راننده مقصر می بایست دیه میت را پرداخت نماید.
مجازات جنایت بر میت به صورت تعزیر
همانطور که ملاحظه گردید، مجازات جنایت بر میت قصاص نیست، چرا که موضوع جنایت فرد زنده ای نبوده است. مجازات مالی جنایت بر میت پرداخت دیه معادل یک دهم دیه همان جنایت بر انسان زنده است. علاوه بر دیه در صورت وجود شرایط قانونی از جمله عمدی بودن و قصد مجرمانه مرتکب جنایت بر میت مطابق با ماده 727 قانون مجازات اسلامی به علاوه بر پرداخت دیه یا ارش به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری محکوم می گردد. تحقق این جرم منوط به وجود شرایط زیر است:
شخص به صورت عمدی مرتکب جنایت بر میت گردد.
قصد هتک یا توهین به میت را داشته باشد.
رفتار وی موجب وقوع آسیب به جسد میت شود.
مجازات جنایت بر میت قابل گذشت نیست. بنابراین برخلاف مجازات قصاص، با وجود گذشت اولیای دم تعقیب کیفری مرتکب همچنان ادامه می یابد. مجازات شلاق از 31 تا 74 ضربه مجازات تعزیری درجه 6 محسوب می شود. بنابراین در صورت وجود شرایط لازم قانونی ممکن است قرار تعویق صدور حکم یا تعلیق اجرای مجازات صادر شود. برخی از مهمترین شرایط لازم صدور قرار تعویق و تعلیق از قرار زیر است:
وجود جهات تخفیف
پیش بینی اصلاح مرتکب
جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران
فقدان سابقه کیفری موثر
مدت زمان اعتبار قرار تعویق تعقیب، عبارت از 6 ماه تا 2 سال و مدت زمان اعتبار قرار تعلیق اجرای مجازات 1 تا 5 سال می باشد.
نکات حقوقی در خصوص مجازات جنایت بر میت
در موارد ارتکاب جنایت بر میت، اصولاً می بایست دیه مقدر یا غیر مقدر پرداخت شود. دیه غیر مقدر همان ارش است که در موارد نامعین بودن دیه قاضی آن را تعیین می کند. میزان دیه و ارش در جنایت بر میت معادل یک دهم همان جنایت بر انسان زنده است. به تصریح قانون مجازات اسلامی، چه جنایت عمدی باشد چه خطای محض دیه جنایت بر میت می بایست توسط مرتکب پرداخت گردد. بنابراین عاقله یا بیت المال مسئولیتی برای پرداخت دیه در موارد ارتکاب جنایت در حال خواب و بیهوشی مرتکب ندارند.
دیه جنایت بر میت متعلق به خود میت است و اگر ماترک میت کفاف پرداخت بدهی های او را ندهد، بدهی های میت از محل دیه جنایت بر میت پرداخت می شود. در غیر این صورت دیه جنایت بر میت از طرف او در امور خیریه صرف می شود.
