دادگاه نظامی و نکات حقوقی آن
دادگاه نظامی و نکات حقوقی آن
دادگاه نظامی چیست؟ دادگاه نظامی چه زمانی تشکیل می شود؟ مهمترین نکات دادگاه نظامی چیست؟ دادگاه نظامی از چه قوانینی پیروی می کند؟ چه کسانی به دادگاه نظامی ارجاع داده می شود؟ دادگاه نظامی چه صلاحیت هایی دارد؟ در چه موقعیت هایی دادگاه نظامی تشکیل می شود؟ کدام نهاد پرونده را به دادگاه نظامی ارجاع می دهد؟ آیا دادگاه نظامی تمام اختیارات قانونی را دارد؟ چه احکامی توسط دادگاه نظامی صادر می شود؟ دادگاه نظامی در کدام حوزه از قانون فعالیت می کند؟ چرا به دادگاه نظامی نیاز داریم؟
دادگاه نظامی یکی از انواع دادگاه های خاص در قانون کیفری ایران محسوب می شود. در کلام ساده تر برخی از جرایم توسط این دادگاه مورد بررسی قرار می گیرد. به طور کلی اگر بخواهیم بیان کنیم دادگاه نظامی یک دادگاه قانونی با تمام اختیارات لازم است که برای مجرمین نظامی تشکیل شده است.
بگذارید کمی به عقب تر بازگردیم. زمانی که دادخواست کیفری به سیستم قضایی داده می شود. دادسرا موظف است این دادخواست را مورد بررسی قرار دهد و دعوی را از هر جهت بررسی نماید. از طرف دیگر دادسرا بر اساس اختیاراتی که دارد مسئول کشف و اثبات جرم است. در صورتی که جرم اثبات شود و معلوم شود جرمی رخ داده است پرونده را همراه با کیفرخواست به دادگاه مربوطه ارجاع می دهد. این دادگاه می تواند دادگاه عمومی، انقلاب یا دیگر دادگاه ها مانند دادگاه نظامی باشد.
دادگاه نظامی چرا در قانون وجود دارد؟
دادگاه نظامی یک دادگاه خاص محسوب می شود. برخی از جرایم یا برخی از مجرمین شرایط خاصی دارند. این شرایط می تواند مربوط به موقعیت شغلی یا نوع جرم اتفاق افتاده باشد. بر اساس این شرایط و دیگر فاکتورها دادسرا تصمیم می گیرد که پرونده را به کدام دادگاه ارجاع دهد. اگر پرونده مذکور دارای شرایط خاص باشد آن را به دادگاهی خاص ارجاع می دهد. یکی از این شرایط خاص جرایمی است که توسط افراد نظامی و در حوزه کاری آن ها اتفاق بیفتد. در این صورت با توجه به خاص بودن موقعیت آن ها امکان رسیدگی به این پرونده در شرایط عادی وجود ندارد.
بگذارید کمی ساده تر توضیح دهیم. برخی مواقع جرمی اتفاق می افتد که قاضی و دادگاه برای بررسی کامل آن علاوه بر نیاز به اشرافیت کامل بر قوانین کیفری باید موقعیت جرم و مجرم را نیز درک کند. به طور مثال زمانی که یک پزشک مرتکب جرمی در حوزه کاری خود می شود زمانی می توان این جرم را بررسی کرد که اساسا دادگاه بداند علم پزشکی چیست و بر اساس این علم چرا این رفتار جرم است. از این رو این جرایم دادگاه مخصوص خودش را دارد.
همین موضوع در خصوص دادگاه نظامی وجود دارد. در واقع زمانی یک دادگاه می تواند جرم مربوط به یک نظامی یا فردی وابسته به این نهادها را مورد بررسی قرار دهد که علاوه بر اشرافیت بر قوانین حقوقی و کیفری باید شرایط و قوانین نظامی را بداند و بر آن آگاهی کاملی داشته باشد. بنابراین چرایی وجود دادگاه نظامی در این است که این دادگاه علاوه بر علم بر موارد و مسائل حقوقی و کیفری مختلف، بر شرایط نظامی و قوانین مربوط به این حوزه نیز آشنایی دارد و می تواند بر اساس مجموع این دانش ها اقدامات لازم را انجام دهد. این نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه داشته باشیم.
دادگاه نظامی چه صلاحیت هایی دارد؟
صلاحیت دادگاه نظامی عمدتا بر اساس موقعیت شغلی مجرم یا موقعیتی است که جرم اتفاق افتاده است. در واقع اگر بخواهیم ساده تر بیان کنیم افرادی که بر اساس قانون نظامی محسوب می شوند در صورتی که جرمی مرتکب شوند به جرم آن ها در دادگاه نظامی رسیدگی می شود. بنابراین برای این که بدانیم صلاحیت دادگاه نظامی در چه مواردی است باید افراد نظامی معرفی شده در قانون را بشناسیم. این دست از افراد عبارتند از مواردی که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد.
کارکنان ستاد نیروی های مسلح ایران و سازمان ها و نهاد های وابسته به آن، تمام کارکنان ارتش ایران و دیگر نهادهای وابسته به آن، تمامی کارکنان مرتبط با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و همچنین سازمان بسیج و دیگر نهاد های مرتبط به این دست از ارگان های نظامی، تمامی کارکنان وزارت دفاع و پشتیبانی نیروی های مسلح و دیگر نهادهای وابسته به آن، تمامی کارکنان نیروی انتظامی و دیگر نهاد های وابسته به آن، تمامی نیروی های وظیفه از زمان شروع خدمت تا پایان خدمت آن ها، تمامی محصلان و دانش آموزانی که تحت عنوان موضوعی نیروی های مسطح یا نیروی انتظامی و یا دیگر نهادهای مرتبط به آن ها در ایران یا خارج از ایران مشغول تحصیل هستند، همچنین همه کسانی که در هر کدام از ارگان های نظامی یا انتظامی یا سپاهی به صورت موقت مشغول به کار هستند. همه این افراد از دید قانون نظامی محسوب می شود و قانونگذار جرم آن ها را در دادگاه نظامی مورد بررسی قرار می دهد.
دادگاه نظامی و یک نکته بسیار مهم
دادگاه نظامی شرایط و قوانین خاصی دارد. از این رو انتظار می رود در صورت ورود به چنین پرونده هایی از یک وکیل مجرب استفاده شود. از طرف دیگر دادگاه نظامی درست مانند هر دادگاه دیگر بر اساس قوانین کیفری و سایر قوانین کشور توانایی صدور حکم، مجازات و اعمال آن را دارد. همچنین همه انواع تخفیف در مجازات و … نیز بر اساس قوانین از موارد اختیارات دادگاه نظامی محسوب می شود. در واقع دادگاه نظامی از نظر حقوقی و کیفری هیچ تفاوتی با سایر انواع دادگاه ها ندارد و همان اندازه قدرت و اختیارات لازم را دارد.
نکته دیگر این است که اتمام خدمت یا خروج از خدمت نظامی دلیل بر عدم رسیدگی به جرایم فرد در دادگاه نظامی نمی شود. به طور مثال اگر فردی در دوران خدمت خود مرتکب جرمی شده باشد و اکنون بازنشسته باشد همچنان جرم او در دادگاه نظامی مورد بررسی قرار می گیرد. عین همین موضوع در خصوص سربازهای وظیفه وجود دارد. همه این موارد به خوبی نشان می دهد که دادگاه نظامی صلاحیت خود را بر اساس موقعیت شغلی یا کاری افراد به دست می آورد و بر اساس آن است که به جرمشان رسیدگی می کند.
