رجوع به مهریه بذل شده

رجوع به مهریه بذل شده

بذل مهریه یک امر حقوقی است

بذل مهریه یک امر حقوقی است که می تواند بر اثر دلایل مختلفی صورت بگیرد. اما آیا رجوع به مهریه بذل شده امکان پذیر است؟ آیا مهریه ای که بخشیده شده است، قابل رجوع است یا خیر؟ درکشور ما اصولا مهریه به صورت سکه و یا اموال غیر منقول مانند منزل یا ملک معین می شود. بذل مهریه ممکن است به صورت یک سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد یا ممکن است به صورت غیر رسمی صورت گیرد. از نظر علم حقوق مهریه یکی از دیون قابل تحقق محسوب می شود که فرد می تواند آن را ابراء کند. طبق ماده 289 تا 291 ابراء به صورت زیر تعریف می شود. این مواد قانونی به شرح زیر می باشند:

«ماده قانونی 289: ابراء عبارت از این است که داین از حق خود به اختیار صرف نظر نماید.

ماده قانونی 290: ابراء وقتی موجب سقوط تعهد می شود که متعهد برای ابراء اهلیت داشته باشد.

ماده قانونی 291: ابراء ذمه میت از دین صحیح است.»

مهریه به هر صورتی باشد زمانی که ابراء نسبت به آن صورت پذیرد، نمی توان به آن رجوع کرد. حتی اگر این بخشش به نام «هبه» نیز باشد، امکان رجوع به آن وجود ندارد. در نظر داشته باشید که این مورد در قانون به تصریح بیان شده است. اما در چه حالتی رجوع به مهریه بذل شده امکان پذیر است؟ اگر مهریه از قبل به زن تسلیم نشده باشد اما زن آن را بخشیده باشد، امکان رجوع به مهریه بذل شده امکان پذیر است. در نظر داشته باشید که اگر مهریه زن سکه باشد و مرد آن را تسلیم زن نماید، مهریه زن عین معین واقع شده است.

بذل مهریه به سه صورت است

در حالت کلی باید گفت بذل مهریه به حالت های زیر انجام می شود:

ابراء

هبه معوض

هبه غیرمعوض

هر کدام از این حالت ها تعریف خاص خود را دارند و می توانند در مورد بذل مهریه صدق کنند. در ادامه به توضیح این موارد می پردازیم:

هبه غیرمعوض حالتی است که زوجه بدون هیچ عوض و چشمداشتی مهریه خود را از هر چه که باشد چه سکه و چه ملک یا هر نوع دیگری، بذل می کند.

هبه معوض در صورتی است که زوجه مهریه خود را با انجام یا عدم انجام یک شرط یا کار می بخشد. در این حالت بذل مهریه به صورت شرطی می باشد. امروزه این مورد را در دادگاه های خانواده بسیار مشاهده خواهیم کرد. برای مثال زوجه در حالتی مهریه خود را می بخشد که حق طلاق را دریافت کند. از طرفی در مورد حضانت فرزند نیز این موضوع در برخی موارد صدق می کند.

ابراء در حالتی اتفاق می افتد که زوجه هر آنچه را بر ذمه شوهر نسبت به مهریه دارد از خود ساقط کند. در این حالت زوجه چیزی از مهریه را به عنوان حق خود، بر گردن شوهر ندارد که در این حالت اسقاط دین رخ می دهد. زوج با این عمل زوجه، بریء الذمه خوانده می شود.

ماده 803 قانون مدنی

همانطور که در احکام اسلامی آمده است مهریه با قرائت صیغه عقد چه از نوع دائم و چه از نوع موقت در مالکیت زن در می آید. در نظر داشته باشید که یکی از شروط اصلی برای صحیح بودن عقد موقت، تعیین مهریه است. اما در چه حالتی از موارد فوق الذکر، رجوع به مهریه بذل شده امکان پذیر است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت در هر صورتی و همیشه زن می تواند به مهریه بذل شده در حالی که در دسته بندی هبه غیرمعوض قرار بگیرد، رجوع کند. مهریه در این حالت مابذل (آنچه بخشیده شده است) خوانده می شود. اما موضوع در مورد هبه معوض متفاوت است. به این صورت که اگر عوض داده شده باشد طبق ماده 803 قانون مدنی، در این حالت رجوع به مهریه بذل شده امکان پذیر نیست. ماده 803 قانون مدنی توضیح می دهد که:

«بعد از قبض نیز واهب می تواند با بقاء عین موهوبه از هبه رجوع کند مگر در موارد ذیل:

۱) در صورتی که متهب پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد.

۲) در صورتی که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.

۳) در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود خواه قهرا مثل اینکه عین موهوبه برهن داده شود.

۴) در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شود.»

رجوع به مهریه بذل شده پس از طلاق

اما در نظر داشته باشید زمانی که هبه معوض و در قبال طلاق انجام شده باشد اگر زن در زمان عده به مهریه خود رجوع کند، در این حالت نیز مرد می تواند به زوجیت رجوع کند. در این حالت نیز طلاق بائن که صورت گرفته است به طلاق رجعی تبدیل می شود. در حالت دیگری نیز اگر بخشش مهریه برای حق طلاق باشد و طلاق واقع نشود، این بذل مهریه به نام ابراء شناخته نمی شود و به عنوان هبه است. در واقع باید گفت در این حالت از نظر قانونی این هبه قابل رجوع است. اما در حالتی که از ابتدا ابراء صورت گیرد، از آنجایی که ابراء از اسباب سقوط تعهد محسوب می شود، قابلیت رجوع ندارد. از طرفی باید اشاره کرد که ابراء به دلیل اسقاط دین صورت می گیرد.

جمع بندی

همانطور که گفته شد مهریه از نظر قانونی حقی مادی یا معنوی است که بر گردن شوهر است و با جاری شدن صیغه عقد زن مالک آن می شود. در حالتی که زوجه بخواهد در طول زندگی زناشویی می تواند مهریه خود را در حق زوج ببخشد. این در حالی است که زوجه ممکن است در شرایطی قصد رجوع به مهریه بذل شده را داشته باشد. اگر زوجه در دفاتر اسناد رسمی بذل مهریه را به صورت رسمی انجام دهد حق رجوع به آن را نخواهد داشت و چنین امری امکان پذیر نخواهد بود. در نتیجه پیش از بذل مهریه و رجوع به مهریه بذل شده، زوجه لازم است با یک وکیل یا مشاور حقوقی توانمند و حرفه ای در این زمینه مشورت نماید.