شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب

شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب

اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب چیست؟

در نظام کیفری ایران اصل اعتبار امر مختومه جاری است. این اصل به معنای آن است که با ابرام حکم محکومیت در دیوان عالی کشور یا دادگاه تجدید نظر استان، دیگر نمی توان پرونده را مورد بازنگری و تجدید نظر قرار داد. البته بر این اصل نیز مانند بسیاری از اصول حقوقی دیگر استثنائاتی وارد شده است. یکی از مهمترین استثنائات وارد شده بر اصل اعتبار امر مختومه، اعاده دادرسی است. اعاده دادرسی یکی از شیوه های فوق العاده اعتراض به آراء به شمار می رود، که تنها در مواردی انجام می پذیرد که حکم محکومیت قطعی به مجازات یا اقدامات تامینی و تربیتی صادر شده باشد. به طور کلی اعاده دادرسی به دو نوع عام و خاص تقسیم می شود. موارد اعاده دادرسی عام در ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده است. اعاده دادرسی خاص نیز تنها در موردی انجام می گیرد که خلاف بیّن شرع بودن یک رای قطعی (اعم از حکم و قرار) در نظر رئیس قوه قضاییه محرز باشد.

موضوع اصلی نوشتار حاضر بررسی حقوقی شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب می باشد. طبق بند ث ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری شهادت خلاف واقع گواهان به عنوان یکی از موارد اعاده دادرسی عام می باشد. شهادت خلاف واقع در صورتی که عمدی باشد و موجب تضرر دیگران گردد به عنوان جرم خاصی موضوع ماده 650 قانون مجازات اسلامی را تشکیل می دهد و مجازات مرتکب آن را در پی دارد. در ادامه این مقاله ضمن بررسی شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب، شرایط تحقق و مجازات جرم شهادت کذب را بررسی می کنیم.

شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب چیست؟

همانطور که اشاره شد اعاده دادرسی از جمله شیوه های استثنایی اعتراض به آراء محسوب می گردد. بنابراین تنها در صورت وجود شرایط قانونی خاصی می توان درخواست اعاده دادرسی تنظیم کرد و رسیدگی به پرونده را دوباره به جریان انداخت. بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب از قرار زیر است:

نخستین شرط این است که باید حکم محکومیت متهم صادر شده باشد، بنابراین اعاده دادرسی عام تنها به درخواست محکوم علیه، ولی یا نماینده قانونی وی و همچنین مقامات قضایی دادستان مجری حکم و دادستان عالی کشور ارائه می شود. در نتیجه شاکی یا مدعی خصوصی نمی تواند با اعاده دادرسی، پرونده ای که به صدور حکم برائت متهم منتهی گردیده است را دوباره به جریان بیندازد.

شرط دوم در مورد آرای قابل اعاده دادرسی این است که تنها می توان نسبت به احکام تقاضای اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب را مطرح کرد. بنابراین در مورد قرارهایی از قبیل بازداشت موقت و جلب به دادرسی، هرچند بر علیه متهم صادر شده اند، لیکن به دلیل حکم نبودن آنها نمی توان اعاده دادرسی را درخواست کرد.

شرط دیگر در خصوص تجویز قانونی اعاده دادرسی، مبنای صدور حکم محکومیت بودن شهادت خلاف واقع است. بنابراین حتی اگر شاهدان به دروغ شهادت داده باشند، لیکن محکومیت متهم به دلیل استناد به اقرار یا علم قاضی و … ثابت شده باشد، مورد از موارد تجویز اعاده دادرسی نخواهد بود. در این خصوص شایان ذکر است که چنانچه در نتیجه اقامه شهادت دروغ، حکم محکومیت به قصاص یا حد اجرا شده باشد، کسانی که شهادت دروغ اقامه کرده اند به مجازات حد، قصاص یا دیه محکوم می گردند.

شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب از نظر اجراء

مطابق با ماده 476 قانون آیین دادرسی در صورت وجود شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب، اعاده دادرسی به نحو زیر انجام می پذیرد:

پس از نگارش و تنظیم درخواست اعاده دادرسی، باید آن را به دیوان عالی کشور تسلیم نمود. دیوان عالی کشور نخست باید انطباق درخواست اعاده دادرسی مندرج در ماده 474 را احراز کند. علاوه بر شهادت خلاف واقع، موارد دیگری برای تجویز اعاده دادرسی وجود دارد که از آن جمله می توان به کشف مدارک جدید، صدور احکام محکومیت متفاوت در مورد فرد واحد، استناد به اسناد جعلی و … اشاره کرد. در صورتی که دیوان عالی کشور هیچ کدام از موارد تجویز اعاده دادرسی را احراز نکرد، می بایست قرار رد اعاده دادرسی صادر کند.

چنانچه دیوان عالی کشور جهت قانونی تجویز اعاده دادرسی را محرز دانست، اجرای حکم محکومیت تا صدور حکم مجدد به تعویق می افتد.

چنانچه از متهم تامین اخذ نشده باشد، با تعویق اجرای حکم دادگاهی که پس از تجویز اعاده دادرسی به موضوع رسیدگی می نماید، از متهم تامین لازم را دریافت می کند. طبق ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری در حقوق امروزی ایران ده نوع قرار تامین وجود دارد که برای دلایلی از قبیل سهولت دسترسی به متهم صادر می شود. از آن جمله می توان به قرار التزام به حضور با قول شرف یا قرار بازداشت متهم اشاره کرد.

دادگاهی که پس از تجویز اعاده دادرسی، پرونده به آن ارجاع می گردد، در صورت وارد بودن اعاده دادرسی حکمی که مورد اعاده دادرسی قرار گرفته است را نقض می کند. سپس به موضوع از نظر ماهیت رسیدگی می نماید و حکم قانونی صادر می کند. حکم مزبور از نظر تجدید نظر و فرجام خواهی تابع مقررات عمومی می باشد.

شرایط قانونی تحقق جرم شهادت کذب

تا اینجا با شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب آشنا شدیم. نکته ای که باید توجه داشت این است تحقق شرایط اعاده دادرسی مستلزم محکومیت شهود به جرم شهادت کذب موضوع ماده 650 قانون مجازات اسلامی نیست. به تصریح ماده 474 قانون آیین دادرسی به طور کلی اگر شهادت بر خلاف واقع مستند حکم دادگاه باشد، مورد از موارد تجویز اعاده دادرسی است. خواه شهود قصد مجرمانه و سوء نیت داشته و مرتکب جرم شهادت کذب شده باشند. خواه بدون داشتن قصد مجرمانه و به دلایلی از جمله اشتباه یا کم حافظه بودن، شهادت خلاف واقعی را اقامه کرده باشند.

اما باید در نظر داشت اثبات شرایط اعاده دادرسی به دلیل شهادت کذب، در بسیاری از مواقع با محکومیت شهود به جرم شهادت کذب همراه است. از جمله شرایط اثبات جرم شهادت کذب این است که شهادت شهود باید در دادگاه و نزد مقامات رسمی اقامه شود. مرتکب این جرم به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس تعزیری، یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می گردد.