لایحه الزام به تمکین

لایحه الزام به تمکین 

پیچ و خم های لایحه الزام به تمکین  در دفاع از حقوق زنان

 بر مبنای شرع مقدس و قوانین موجود،تمکین و اطاعت از همسر جزو  وظایف مهم و شاید مهمترین وظیفه ی زناشویی زن در زندگی مشترک به شمار می رود. تا جایی که در صورت  بروز نشوز و نافرمانی  از جانب وی شوهر می تواند با مراجعه به دادگاه الزام زن به تمکین را درخواست کند. در نگاه عموم افراد جامعه مراجعه به دادگاه، ارائه دادخواست الزام به تمکین و تسلیم لایحه الزام به تمکین هنگامی ضروری است که زن بنای نافرمانی گذاشته و از حسن معاشرت با مرد و انجام وظایف زناشویی به شکل عام و خاص خودداری می کند. اما  از آنجا که اثبات عدم تمکین زن حق دریافت نفقه را از وی سلب می کند و به مرد حق ازدواج مجدد می دهد  در واقعیت موارد بیشماری وجود دارد که  مردان با ارائه دادخواست و لایحه الزام به تمکین به دنبال دستاویزی برای گریز از انجام وظایف مسلم خود همچون پرداخت نفقه و پایمال نمودن حق زن هستند. لذا بیان شرایط ضروری که در هنگام الزام به تمکین باید وجود داشته باشند بسیار می تواند راهگشا باشد.

عموما افراد در هنگام ارائه لایحه الزام به تمکین، خودداری زن از سکونت در منزل مشترک و نافرمانی وی در انجام وظایف عام و خاص زناشویی را عمده ترین دلیل دادخواست خود عنوان می کنند؛ این در حالی است که در بسیاری پرونده ها  مرد با تهیه ی مسکن در محلی غیر قابل سکونت و یا ایجاد خوف و ضرر و خشونت های مختلف رفتاری عملا امکان زندگی مشترک را از زن سلب می نماید و سپس به بهانه ی خروج زن از منزل مشترک اقدام به ارائه دادخواست الزام به تمکین می نماید. بنابراین نکته ی مهم در بررسی لایحه ی الزام به تمکین توجه به رایط زن و ضرورت های مهمی است که الزام به تمکین مستلزم مهیا نمودن آن هاست .

• 

وجود و اثبات چه شرایطی در لایحه الزام به تمکین ، زن را از تمکین معاف می کند

براساس منابع فقهی و قانونی تمکین امری مطلق نیست. یعنی بنا بر شرایطی که در قانون به عنوان موانع تمکین ذکر شده زن می تواند از مرد تمکین نکند و این عدم تمکین در زمره نافرمانی نشوز نبوده و زن را از حقوقی مانند دریافت نفقه محروم نمی کند.

–  چنانچه به دلیل بیماری و یا به دلیل مشکلی در ساختار دستگاه تناسلی زن  مانعی بر سر  راه تمتع مرد از زن وجود داشته باشد و یا بیماری خاصی در وجود زن یا مرد به لحاظ شرعی و علمی امکان انجام وظایف خاص زناشویی را از زن سلب نموده باشد؛ وی از تمکین معاف بوده و طبیعتا عدم تمکین به این دلیل مانع تعلق نفقه نخواهد بود. اما در این مورد مرد تحت شرایطی امکان فسخ عقد نکاح را خواهد داشت.

– بر اساس آنچه در ماده 1115 قانون مدنی ذکر شده چنانچه سکونت زن در منزل مشترک خوف ضرر جسمی و مالی داشته و یا حیثیت و شرافت زن مورد تهدید قرار گیرد؛  زن حق دارد ترک تمکین نموده و این عمل وی مصداق عدم تمکین نخواهد بود . البته ذکر این نکته هم ضروری است که  چنانچه زن ضمن ارائه دفاعیه و لایحه ی الزام به تمکین بتواند اثبات کند خشونت های رفتاری مرد باعث آسیب شدید به سلامت روح و روان او شده نیز می تواند از تمکین خودداری کند.

– مورد بعدی که به زن امکان ترک تمکین داده و از مصادیق عدم تمکین و نشوز به شمار نمی رود؛  استفاده زن از حق حبس است . بر مبنای ماده 1085 قانون مدنی چنانچه زن تمکین خاص و تمتع جنسی مرد را مشروط به دریافت مهریه کرده باشد می تواند تا دریافت کامل مهریه از تمکین خودداری نماید. البته این موضوع مشروط به این است که از لحظه ی عقد هیچگونه نزدیکی بین زن و مرد اتفاق نیفتاده باشد وگرنه حق حبس ساقط است.

– بر اساس ماده  1108 قانون مدنی چنانچه زن مکلف به انجام شرعیات واجب بوده و یا عرفا ضرورتی داشته باشد که نتواند تمکین کند متهم به نشوز نخواهد شد و این مورد، مصداق عدم تمکین نیست.

• 

بهانه ی انجام ندادن امور خانه داری در لایحه الزام به تمکین، دلیل بر عدم تمکین نیست

از آنجا که تمکین به دو دسته ی عام و خاص تقسیم شده و تمکین عام عبارت از حسن معاشرت زوجین و اطاعت زن از مدیریت حکیمانه ی مرد است؛ ممکن است افراد تمکین عام را به انجام کارهای شخصی زوج اعم از شستن لباس ها و پخت و پز و انجام امور منزل  تعبیر کنند. در حالی که بر مبنای آنچه در فقه و قانون ذکر شده تمکین عام به هیچ عنوان به معنای انجام امور منزل به وسیله ی زن  نیست. البته که زنان جامعه ی ما در نهایت عطوفت و با هدف مهیا نمودن اسباب آسایش همسر و فرزندان امور منزل را با میل و رغبت انجام می دهند. اما این به هیچ عنوان به معنای الزام و اجبار در این زمینه و در تعریف تمکین عام نخواهد بود. یعنی مرد به این بهانه که زن امور خانه داری را انجام نمی دهد نمی تواند الزام به تمکین را درخواست نموده و یا در  لایحه الزام به تمکین به این موضوع به عنوان ادله ی اثبات نشوز اشاره کند. 

• 

 ذکر چه مواردی در لایحه الزام به تمکین باعث رد دادخواست عدم تمکین می شود؟

مسلما تامین منزل مسکونی و امکانات زندگی  در حد شان زن از مهمترین الزامات تمکین است اما ممکن است مرد به نوعی فریبکاری نموده و با تهیه مسکنی غیر قابل سکونت، از خود رفع تکلیف نموده باشد که البته این موضوع توسط کارشناس مورد بررسی قرار می گیرد.

• اعتیاد شدید ،مصرف الکل ،خشونت رفتاری ضرب و شتم و آزار جسمی و روحی و توهین و تهدید همگی از مصادیق خوف و خطر جسمی مالی و حیثیتی است که زن می تواند با اثبات وقوع آنها و ذکرشان در دفاعیه و لایحه الزام به تمکین، درخواست رد عدم تمکین را ذکر کند. 
•  دادن  نفقه و تامین مایحتاج زندگی جزو وظایف مهم مرد است. بنابراین اگر مردی توانایی پرداخت نفقه نداشته باشد یا به دلایل مختلف ترک انفاق نموده باشد نمی تواند زن را در لایحه الزام به تمکین به نشوز و نافرمانی متهم کند
• در صورت اثبات صوری بودن درخواست تمکین نیز این درخواست رد خواهد شد. یعنی اگر زن با ارائه دلایل و شواهد اثبات کند که مرد واقعا علاقه ای به زندگی با وی ندارد و این دادخواست تنها بهانه ای برای فرار از تعهدات و تکالیف همسری است می تواند رد تمکین را بگیرد.
• چنانچه مرد منزل را بدون دلیل موجه چند ماه متوالی ترک نموده باشد نیز  الزام به تمکین رد خواهد شد.
• حضور نداشتن زن در جلسه دادرسی الزام به تمکین نیز باعث رد دادخواست الزام به تمکین خواهد شد .
• توجه به عرف نیز در تنظیم لایحه الزام به تمکین ضروری است؛ چنانکه در برخی مناطق عدم برگزاری جشن عروسی از جانب مرد باعث می شود سرپیچی زن از حضور در منزل مشترک عدم تمکین تلقی نشود. در این مورد ضمن رد دادخواست تمکین، مرد در صورت تمایل به زندگی مشترک باید موجبات برگزاری  جشن عروسی را فراهم کند.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که رد  دادخواست الزام به تمکین اعتبار امر مختوم ندارد. یعنی اگر یکبار الزام به تمکین رد شد به این معنا نیست که همه چیز تمام شده بلکه مرد می تواند با رفع موانع تمکین باز هم دادخواست الزام به تمکین بدهد.