مجازات های جایگزین حبس

مجازات های جایگزین حبس

مجازات های جایگزین حبس در قانون

مجازات های جایگزین حبس چیست؟ دادگاه در چه صورتی ملزم به استفاده از مجازات های جایگزین حبس است؟ مجازات های جایگزین حبس کدام موارد هستند؟ در چه شرایطی مجازات های جایگزین حبس داده می شود؟ چرا از مجازات های جایگزین حبس استفاده می شود؟ کارکرد وکیل پایه یک دادگستری در خصوص مجازات های جایگزین حبس چیست؟ آیا دادگاه مکلف به استفاده از مجازات های جایگزین حبس است؟ تعریف مجازات های جایگزین حبس چیست؟

مجازات های جایگزین حبس یکی از ابزارهای مهمی است که باعث می شود زندان ها پر از مجرمان خرد نشود. در واقع این ابزار از این جهت اهمیت دارد که مجرم می تواند در صورت داشتن شرایط خاص و مشخص به جای حبس از مجازات های جایگزین دیگر استفاده کند. این مجازات ها به نوعی طراحی شده است که در کنار شرایط تنبیهی و یا جبران خسارت وارد شده، امکان آزادی فرد وجود داشته باشد.

اگر بخواهیم صادقانه تر بیان کنیم، برخی جرایم در قانون کیفری وجود دارد که مجازات حبس کوتاه مدت ( کمتر از سه ماه  ) دارد. این دسته از مجازات ها با وجود این که مدت کمتری دارد اما برای درصد بالای از جرایم پیش بینی شده است. از این رو افراد زیادی ممکن است بر اساس این جرایم محکوم به حبس شوند. از طرف دیگر این حبس با وجود این که مدت زمان کوتاهی است اما می تواند برای فرد بسیار مضر باشد. به هر حال زندان محل چندان مناسبی نیست و بودن در چنین محلی می تواند فرد را در معرض خطرهای جانی یا روحی قرار دهد و یا باعث شود که فرد وارد مسیرهایی شود که عملا برای وی مناسب نیست. از این رو قانونگذار برای جلوگیری از چنین پیامدهایی برای جرایم سبک و مجازات های کوتاه مدت عملا دادگاه را در شرایطی مکلف به استفاده از مجازات های جایگزین حبس کرده است. در ادامه به این شرایط و ویژگی های مختلف آن خواهیم پرداخت.

مجازات های جایگزین حبس برای کدام جرایم صدق می کند؟

مجازات های جایگزین حبس ابزاری است که یک وکیل کیفری می تواند از آن برای خلاصی موکل خود بهره ببرد. اما موضوعی که وجود دارد این است که حالت های خاصی امکان استفاده از این ابزار را برای مجرم فراهم می کند. اولین حالت استفاده از این ابزار در خصوص جرایم عمدی است که مجازاتی کمتر از سه ماه حبس دارد. بنابراین کسانی که مرتکب جرایمی عمدی با مجازات های کمتر از سه ماه می شوند دادگاه مکلف به استفاده از ابزار مجازات های جایگزین حبس برای آن ها است.

حال اگر مدت زمان حبس بین سه ماه تا 6 ماه باشد، در صورتی که فرد دارای سابقه کیفری نباشد می تواند از این ابزار مهم قانونی استفاده کند. اما اگر جرم صورت گرفته غیر عمد باشد، اگر حبس در نظر گرفته کمتر از دو سال حبس باشد وی می تواند از مجازات های جایگزین حبس استفاده کند. همچنین در صورتی که قانونگذار مجازات خاصی برای جرم تعریف نکرده باشد و یا میزان تعزیر آن مشخص نشده باشد دادگاه مکلف به استفاده از مجازات های جایگزین حبس خواهد بود. به طور مثال در خصوص جرمی صرفا بیان کرده باشد که مشمول مجازات حبس تعزیری است. در این صورت وکیل کیفری تهران یا شهرستان می تواند به سادگی و بر اساس قانون نسبت به استفاده از مجازات های جایگزین حبس برای موکل خود اقدام کند. این مسئله بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود.

مجازات های جایگزین حبس شامل چه مواردی است؟

اما سوال مهم دیگر این است که اساسا مجازات های جایگزین حبس شامل چه مواردی می شود؟ در کلام ساده تر می خواهیم بدانیم قانون گذار به جای حبس تعزیری از چه مجازات های دیگری به عنوان جایگزین استفاده کرده است. به طور کلی قانون گذار 5 مسیر جایگزین به جای حبس در شرایط گفته شده بیان کرده است. این 5 مسیر عبارتند از دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی. بنابراین دادگاه بر اساس جرم صورت گرفته و مجازات صادر شده تصمیم می گیرد در صورت استفاده از مجازات های جایگزین حبس، کدام یک از این پنج مسیر را برای فرد در نظر بگیرد.

دوره مراقبت به نوعی مجازات گفته می شود دادگاه فرد را مکلف می کند تا در مدت زمانی مشخص و محدود نسبت به انجام کار خاصی اقدام کند و یا از کار خاصی دوری کند. به طور مثال در محله خاصی زندگی کند و یا از داروی خاصی استفاده نکند. در این مدت دادگاه و دستگاه اجرایی ناظر بر این دوره خواهد بود.

خدمات عمومی رایگان یکی از رایج ترین گزینه های جایگزین در اینگونه موارد محسوب می شود. دادگاه بر اساس مدت حبس تعزیزی مشخص می کند که فرد چه تعداد ساعت را به صورت رایگان به خدمات عمومی مانند نظافت شهری و … بپردازد. به طور مثال برای مجازات هایی با حداکثر 6 ماه حبس چیزی بین 270 تا 540 ساعت خدمات عمومی رایگان در نظر گرفته شده است.

دیگر مجازات های جایگزین حبس

جرایم نقدی و جرایم نقدی روزانه نیز از جمله مجازات های جایگزین حبس محسوب می شود. این مجازات نیز بر اساس مدت زمان حبس می تواند کاملا متغیر باشد. حال در برخی مواقع این جریمه به صورت کلی و یکجا دریافت می شود اما در برخی مواقع برای گسترده کردن جریمه و تداوم آن، به شکل روزانه مورد استفاده قرار می گیرد. در این حالت مجرم مکلف است که آخر هر ماه مجموع جریمه های نقدی همان ماه را به صورت نقدی پرداخت نماید.

مورد آخر از مجازات های جایگزین حبس نیز محرومیت از برخی خدمات عمومی و اجتماعی است. این نوع محکومیت چیزی شبیه به سوء سابقه کیفری است. بنابراین اساسا می توان گفت که بر اساس این نوع مجازات فرد برای مدتی محدود مشخص ( بر اساس جرم و مجازات تعیین شده ) از برخی حقوق اجتماعی و قانونی خود منع می شود. به طور مثال نمی تواند در دستگاه دولتی استخدام شود. این ها همه دارای مدت زمان مشخص و محدودی است. بدین ترتیب محکوم با گذراندن یکی از این 5 راه می تواند از حبس تعزیری پیش بینی شده رها شود.