مرور زمان کلاهبرداری

مرور زمان کلاهبرداری

مرور زمان کلاهبرداری بر طبق قانون:

قبل از اینکه به موضوع مرور زمان کلاهبرداری بپردازیم باید بدانیم که اصلا کلاهبرداری چیست و شامل چه مواردی می شود.

کلاهبرداری چیست؟

کلاهبرداری عبارت است از بردن مال دیگران که معمولا با سوء نيت همراه است. این عمل همراه با عملیات متقلبانه صورت می پذیرد. به این ترتیب برای اینکه جرم کلاهبرداری بتواند محقق شود باید متوسل به وسایل متقلبانه ای جهت فریب فرد مالباخته شود. به عبارت دیگر فرد متقلب مانور متقلبانه ای را که از قبل برنامه ریزی کرده است مرتکب می شود.

شرط تحقق کلاهبرداری که نتیجه خاص کلاهبردار و در نتیجه بردن مال دیگران از آن حاصل می شود، مستلزم تحقق دو مورد می باشد که عبارتند از: اول وارد آوردن ضرر و زیان مالی به فرد قربانی، و مورد دوم انتفاع مالی فرد کلاهبردار و یا شخصی که مورد نظر او می باشد.

مصادیق:

جرم کلاهبرداری دارای مصادیقی است از جمله اینکه مردم را به وجود کارخانه ها و شرکت ها و موسسات غیر واقعی فریب بدهند. عنوان یا اسم جعلی انتخاب نمایند. مردم را از پیشامدهایی که غیر واقعی هستند و حوادث دروغی بترسانند. مردم را به اموری که واقعیت ندارند امیدوار کنند و یا با اموال و اختیارات غیر واقعی مردم را بفریبند.

حالا برای اینکه جرم کلاهبرداری بتواند اثبات شود و کلاهبردار بودن فرد کاملا مشخص گردد باید موارد زیر اثبات شود.  

متوسل شدن به ابزارهایی جهت تقلب که باید برای متصاحب شدن مال غیر باشد. متقلبانه بودن ابزاری که برای اغفال کردن دیگران مورد استفاده قرار می گیرد. مالی که برده شده است متعلق به دیگری باشد. اغفال نمودن و فریب دادن فرد قربانی.

بر طبق قانون جدید، جرایمی که تعزیری هستند شامل مرور زمان قرار گرفته اند. بعضی از آنها مثل ارتشاء، اختلاس، پولشویی و … بطور صریح مجرمانه تلقی شده اند. بعضی دیگر نیز مثل کلاهبرداری به صورت غیر صریح مجرمانه محسوب شده اند. همین امر منجر به ایجاد اختلافات فنی در رویه قضایی در رسیدگی به این عنوان مجرمانه شده است.

مصادیقی را که قانونگذار آنها را درحکم کلاهبرداری قرار داده است، در آثار نیز که یکی از این آثار شمولیت مرور زمان است همانند جرم کلاهبرداری. همچنین با رعایت سقف تعیین شده برای آنها در تبصره ای که در ماده سی و شش قانون مجازات اسلامی وجود دارد،  اینها شامل مرور زمان می شوند. ولی جرایمی که قانونگذار در حکم کلاهبرداری قرار نداده است و فقط قید کرده که مجازات کلاهبرداری را دارند، بدون رعایت سقف تعیین شده اند و در تبصره ماده سی و شش قانون مجازات اسلامی مشمول مرور زمان قرار می گیرند.

مجازات مرور زمان کلاهبرداری:

در این مطلب به ارائه توضیحات کاملی درباره موضوع مرور زمان کلاهبرداری پرداختیم. مجازاتی که برای حبس در جرم کلاهبرداری ساده در نظر گرفته شده 1 تا 7 سال می باشد، همچنین پرداخت کردن جزای نقدی معادل آن مالی که اخذ کرده است. بنابراین فرد کلاهبردار می بایست اصل مال را هم به صاحب آن برگرداند. در کلاهبرداری مشدد این مجازات حبس به 2 تا 10 سال می رسد، به اضافه رد مال به صاحب آن و جزای نقدی معادل مالی که اخذ شده و همچنین انفصال به صورت ابدی از کلیه خدمات دولتی.

نکته ای که باید در نظر داشته باشیم این است که بر اساس مرور زمان کلاهبرداری در قانون جدید، ارزش ریالی مال کلاهبرداری شده اگر تا میزان سقف یک میلیارد ریال بود، به این دلیل که بر اساس قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری در این نوع جرم، جزء جرایم قابل گذشت محسوب شده است، به این ترتیب فردی که متضرر شده است باید ظرف مدت زمان یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع این جرم نسبت به طرح شکایت اقدام نماید. بنابراین در غیر این صورت حق شکایت از فرد متضرر ساقط می شود. مگر اینکه ثابت شود که فرد متضرر تحت سلطه متهم بوده یا به دلایلی خارج از اختیار بوده و قادر به طرح نمودن شکایت نبوده است.

رسیدگی به موضوع در دادگاه:

در شرایطی که قبل از تمام شدن این مدت فرد متضرر فوت کند، ورثه این فرد می توانند ظرف مدت زمان شش ماه از تاریخ فوت شکایتش را مطرح نماید.

اگر کلاهبرداری از نوع ساده باشد، مجازات آن از نوع درجه چهار بوده و به فرض اینکه کلاهبرداری مشدد واقع شده باشد هم مجازات آن از نوع درجه سه است.

بنابراین اگر میزان ارزش مال کلاهبرداری شده بیشتر از یک میلیارد ریال باشد، در این صورت مرور زمان آن متفاوت می باشد.

 بر اساس قانون مجازات اسلامی جرایمی که در زیر به آنها اشاره می کنیم مشمول مرور زمان تعقیب و صدور حکم و همچنین اجرای مجازات نمی باشند:

جرایمی که برعلیه امنیت داخلی و خارجی کشور است.

جرایم اقتصادی که شامل کلاهبرداری و نیز جرایم موضوع تبصره ماده سی و شش این قانون هستند با رعایت مبلغی که در آن ماده مقرر شده است.

جرایمی که در موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر قرار می گیرند.

به این ترتیب در صورتی که میزان مالی که مورد کلاهبرداری واقع شده از صد میلیون تومان بیشتر بوده، این جرم دیگر شامل مرور زمان نمی شود و با سپری شدن ایام هم، حق شکایت نمودن از فردی که شاکی و متضرر بوده ساقط نخواهد شد. 

عملکرد قانونگذار:

در نهایت برای توجیه عملکرد قانونگذار در مورد شمول مرور زمان بر جرائم تعزیری بر طبق نظرات اساتید محترم حقوق کیفری، می توان چنین استدلال کرد که مجازات متعلق به جامعه می باشد و منفعت آن مجازات برای جامعه میزان کارایی مجازات را تعیین می کند. به این ترتیب هر زمانی که جامعه به علت گذشت زمان طولانی، جرم ارتکابی را فراموش نماید، دادگستری نیز دیگر حق احیای مجدد آن مجازات را نخواهد داشت.

بهتر است بگوییم که در پس عملکرد قانونگذار یک سیاست اجتماعی نهفته شده است که برگرفته از مکتب فایده اجتماعی می باشد.

هر چند که این مبنا با اصول حقوقی کامن لو سازگار است، اما در حقوق ایران استناد کردن به آن خالی از اشکال نمی باشد. به این علت که مبنای حقوق کیفری در ایران اغلب مبنای فقهی و اسلامی است. بر همین اساس مرور زمان، تعلیق و تعویق را در جرائم منصوص شرعی ممنوع بر می شمارد. متاسفانه شورای نگهبان از این ایراد گذشته است و به همین علت در آینده همین مسئله ایجاد وحدت رویه را می طلبد.