معاونت در جرم جعل سند
جرم جعل سند چیست؟
جرم جعل سند موضوع ماده 536 قانون مجازات اسلامی و به معنای هرگونه دستکاری در نوشته اعم از اضافه کردن یا کاستن عبارت، خط خوردگی، تراشیدن، خراشیدن، امحا و … می باشد. مرتکب جرم جعل در دادگاه کیفری 2 محاکمه می شود و ممکن است به مجازات حبس از 6 ماه تا 2 سال و پرداخت جزای نقدی محکوم گردد. البته باید در نظر داشت مجازات جرم جعل با توجه به نوع اسنادی که مورد جعل قرار گرفته است متفاوت خواهد بود. در مورد اسناد رسمی و دولتی جعل اسناد ممکن است مشمول ماده 528 قانون مجازات اسلامی باشد. در این صورت مجازات مرتکب از 6 ماه تا 3 سال حبس تعزیری خواهد بود.
به طور کلی جرم جعل سند، به صورت حرفه ای و توسط افراد با استعدادی ارتکاب می یابد که در زمینه های مربوط به صنعت چاپ تخصص دارند. در نتیجه در بسیاری از موارد، جرم جعل ممکن است به درخواست اشخاص و تطمیع آنان صورت گیرد. در چنین مواردی قانونگذار، مجازات معاونت در جرم جعل سند را برای کسانی پیش بینی کرده است که موجب جعل اسناد توسط افراد دیگر می شود.
مجازات معاونت در جرم جعل سند نیز با توجه به درجه مجازاتی که مرتکب اصلی به آن محکوم می گردد، متفاوت خواهد بود. از همین رو در ادامه ضمن بررسی انواع ارتکاب جرم جعل اسناد، مجازات معاونت در جرم جعل سند را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
مجازات جرم جعل سند رسمی چیست؟
در صورتی که اسناد رسمی یکی از ادارات دولتی یا موسسات یا نهادهای عمومی جعل شود، مجازات مرتکب مطابق با ماده 528 قانون مجازات اسلامی حبس از 6 ماه تا سه سال خواهد بود. چنانچه کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضایی در تحریر نوشته های مربوط به وظایفشان مرتکب جعل و تزویر شوند، طبق ماده 534 قانون مجازات اسلامی به مجازات زندان تعزیری از 1 تا 5 سال و یا پرداخت جزای نقدی از 3 تا 18 میلیون ریال محکوم می شوند. در صورتی که طبیب بر خلاف واقع تصدیق نامه برای معافیت از خدمت نظام وظیفه یا ادارات رسمی را صادر کند، به اتهام جرم جعل تحت تعقیب قرار گرفته و مطابق با ماده 539 قانون مجازات اسلامی ممکن است به مجازات 6 ماه تا 2 سال حبس یا به پرداخت 3 تا 12 میلیون ریال جزای نقدی محکوم شود.
مجازات معاونت در جرم جعل سند رسمی چیست؟
مجازات معاونت در جرم جعل سند رسمی، در مواردی بر مرتکب تحمیل می شود که در راستای ارتکاب جرم اصلی یکی از اقدامات زیر را انجام داده باشد:
هر کس دیگری را تهدید، ترغیب، تحریک یا تطمیع به ارتکاب جرم نماید، یا با فریب و دسیسه یا سوء استفاده از قدرت موجب وقوع جرم گردد.
هر کس وسایل ارتکاب جرم را تهیه کند یا بسازد. همچنین کسانی که طریق ارتکاب جرم را به مرتکب اصلی یاد می دهند، به عنوان معاون جرم شناخته می شوند.
هر کس وقوع جرم را تسهیل نماید.
طبق ماده 126 قانون مجازات اسلامی، مجازات معاونت در جرم جعل سند تنها در صورتی اجراء می شود که بین رفتار معاون و مرتکب اصلی وحدت قصد وجود داشته باشد. یعنی هر دو خواستار این باشند که جرم جعل اسناد رسمی تحقق یابد. علاوه بر این معاون تنها در صورتی مجازات می شود که رفتار او پیش از رفتار مرتکب اصلی یا همزمان با آن انجام پذیرفته باشد. چنانچه فاعل جرم اصلی مرتکب جرمی شدیدتری از آن شود که مقصود معاون بوده است، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف تر محکوم می گردد.
طبق ماده 127 قانون مجازات اسلامی در صورتی که در شرع یا قانون مجازات دیگری تعیین نشده باشد، مجازات معاونت در جرم جعل سند یک تا دو درجه پایین تر از مجازات مرتکب اصلی خواهد بود. درنتیجه اگر مرتکب جرم اصلی به مجازات 6 ماه تا 2 سال حبس تعزیری محکوم گردد، با توجه به این که مجازات مذکور حبس تعزیری درجه 6 است، معاون به یک تا دو درجه پایین تر یعنی حبس تعزیری درجه 7 یا 8 (حبس تا سه ماه) محکوم می شود.
نکات حقوقی در خصوص مجازات معاونت در جرم جعل سند
معاون جرم کسی است که بدون ارتکاب مستقیم جرم، ارتکاب جرم را آسان نموده یا مقدمات آن را فراهم کرده باشد. مجازات معاونت در جرم جعل سند اصولاً یک تا دو درجه از مجازات جرم اصلی کمتر خواهد بود. بنابراین همانطور که پیداست مجازات معاونت در جرم جعل سند با توجه به مجازات مرتکب اصلی جرم تعیین می شود. البته باید در نظر داشت هرگاه تعقیب کیفری در مورد مرتکب اصلی به دلیل وجود علل شخصی مثل جنون متوقف گردد، این موضوع نافی مجازات معاون نیست.
مجازات معاونت در جرم جعل سند تنها در صورتی بر معاون تحمیل می شود که نقش تاثیرگذاری در وقوع جرم داشته باشد. بنابراین اگر معاون جرم جعل برای جاعل برگه های شبیه به اسکناس را تهیه کند، ولی جاعل روی برگه های دیگر عمل جعل را انجام دهد، تهیه کننده کاغذ به مجازات معاونت در جرم جعل سند محکوم نخواهد شد.
معاون تنها در صورتی به مجازات معاونت محکوم می گردد که جرم مرتکب اصلی به طور کامل ارتکاب یابد. در صورتی که مرتکب اصلی جرم را به صورت کامل انجام ندهد و در مرحله شروع به جرم متوقف گردد، کسی که او را کمک کرده است به مجازات شروع به معاونت محکوم نخواهد شد. در واقع از نظر حقوقی معاونت در شروع به جرم قابل تحقق نیست.
سخن آخر
در حقوق کیفری ایران جعل اسناد ممکن است به شیوه های گوناگونی ارتکاب یابد. از همین رو مجازات جرم جعل با توجه به شخصیت مرتکب و نوع سند مجعول اعم از رسمی بودن یا عادی بودن متفاوت است. معاون در جرم جعل کسی است که با فراهم آوردن مقدمات جرم، مثل تهیه وسایل یا یاد دادن روش ارتکاب جرم وقوع این جرم را آسان می کند. مطابق با بند ت ماده 127 قانون مجازات اسلامی مجازات معاونت در جرم جعل سند، یک تا دو درجه پایین تر از مجازات مرتکب جرم اصلی خواهد بود. مجازات معاونت در جرم جعل سند از جمله مجازات هایی است که می توان آن را به مجازات های جایگزین حبس تبدیل کرد.
