پس گرفتن زمین از سازمان منابع طبیعی
بررسی حقوقی راهکارهای پس گرفتن زمین از سازمان منابع طبیعی
به دلیل تصویب قوانین گوناگون از جمله قانون اصلاحات اراضی و قانون حفاظت و بهره برداری از مراتع و جنگل ها ممکن است زمینی که مالک خاص دارد، به عنوان اراضی ملی و … تحت تصرف دولت قرار گیرند. در این موارد و سایر مواردی که بر خلاف مقررات قانونی زمین و سایر اموال غیر منقول در تصرف سازمان منابع طبیعی در می آید، برای پس گرفتن زمین از سازمان منابع طبیعی می توان از راهکارهای حقوقی گوناگونی استفاده کرد. موضوع نوشتار حاضر بررسی نحوه پس گرفتن زمین از سازمان منابع طبیعی می باشد. از همین رو ابتدا پس از ارائه تعریفی از اراضی ملی، موضوع مالکیت این اموال را از نظر حقوقی بررسی خواهیم کرد.
منظور از اراضی ملی چیست؟
مطابق با قوانین مربوطه اراضی ملی به زمین هایی می گویند که در مالکیت شخص خاصی نیستند و به عموم مردم کشور تعلق دارند. پس از انقلاب سفید دهه 50 و در پی تصویب قوانین مربوط به اصلاحات ارضی، بسیاری از زمین هایی که مالک خاص داشتند، به اشتباه توسط دولت تملیک شد. زمین های مذکور، در حال حاضر در تصرف سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور قرار دارد. این سازمان زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی اداره می شود. از همین روی باید توجه داشت
برای پس گرفتن زمین از سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری اصولاً می بایست در محاکم دادگستری در خصوص این موضوع طرح دعوی شود. بر خلاف آنچه در عموم تصور می شود تنها زمین هایی که خارج از محدوده شهر قرار دارند از جمله اراضی ملی به شمار نمی روند، بلکه ممکن است زمین های داخل در محدوده شهر نیز به عنوان اراضی ملی ثبت شده باشند.
در نخستین گام برای پس گرفتن زمین از سازمان منابع طبیعی، می بایست به وزارت جهاد کشاورزی مراجعه کرد و مدارک و دلایل اثبات کننده مالکیت را به این وزارتخانه تحویل داد. در صورت که وزارت جهاد کشاورزی مالکیت متقاضی بر زمین مورد تعارض را احراز کند، می بایست زمین را به متقاضی تحویل داده و مقدمات تنظیم سند رسمی مالکیت به نام مالک را فراهم نماید. البته باید در نظر داشت که جهاد کشاورزی به عنوان متصرف زمین های مورد تعارض معمولاً از پذیرش ادعای متقاضیان خودداری می کند. در صورتی که با مراجعه به مراجع اداری وزارت جهاد کشاورزی و سازمان منابع طبیعی درخواست شخص مدعی مالکیت زمین به نتیجه نرسید، می بایست در دادگاه حقوقی علیه سازمان مذکور دعوی طرح نمایند.
شیوه طرح دعوای حقوقی برای پس گرفتن زمین از سازمان منابع طبیعی
همانطور که اشاره شد آخرین گام برای پس گرفتن زمین از سازمان منابع طبیعی این است که مدعی مالکیت بر علیه سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در دادگاه حقوقی طرح دعوی نمایند. برای این کار می بایست دادخواست حقوقی تنظیم کرد. دادخواست برگه چاپی خاصی است که مشخصات موضوع دعوی و طرفین دعوی در آن قید می شود. با توجه به غیرمنقول بودن موضوع دعاوی مطروحه بر علیه سازمان منابع، دادگاه شهرستانی برای رسیدگی صالح است که زمین در حوزه قضایی مربوط به آن واقع شده است. دادخواست و ضمائم آن می بایست به دفتر دادگاه حقوقی تقدیم شود. منظور از ضمائم دادخواست مدارک و مستنداتی است که قانوناً می بایست در ضمن تقدیم دادخواست به دفتر دادگاه حقوقی تقدیم شود. برخی از مهمترین نکاتی که در ضمن دادخواست قید می شود عبارت از موارد زیر است:
نام، نام خانوادگی، نشانی و سایر مشخصات هویتی خواهان. منظور از خواهان کسی است که مدعی مالکیت زمین می باشد و بر علیه سازمان منابع طبیعی شکایت می کند.
قید نام سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به عنوان خوانده دعوی؛ منظور از خوانده دعوی شخص حقیقی یا حقوقی است که دادخواست بر علیه وی تنظیم گردیده است.
در صورتی که وکیل دادگستری، ولی، قیم و … به نمایندگی از خواهان در دادگاه حقوقی طرح دعوی نماید، می بایست اسناد ثابت کننده سمت خویش را نیز ضمن دادخواست به دفتر دادگاه تقدیم نماید.
از جمله مهمترین ضمائم دادخواست اسناد و دلایلی است که خواهان در دادرسی به آن استناد می جوید. برای مثال می توان به مبایعه نامه، سند مالکیت رسمی، نسق، بنچاق و … اشاره کرد.
برای رسیدگی به دعوای پس گرفتن زمین از منابع طبیعی، خواهان می بایست هزینه دادرسی پرداخت نماید. هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله نخستین 3 و نیم درصد از کل بهای خواسته می باشد.
نحوه رسیدگی در دادگاه به دعوای مالکیت
در صورتی که دادخواست و پرونده تکمیل باشد، مدیر دفتر دادگاه پرونده را به نظر قاضی می رساند. قاضی پس از انجام بررسی اولیه در صورت کامل بودن مدارک، دستور تعیین وقت دادرسی و ابلاغ آن به طرفین را صادر می نماید. پس از ابلاغ اوراق پرونده به طرفین دعوی ، در روز و ساعت مشخص جلسه دادرسی تشکیل می شود. سازمان منابع طبیعی به عنوان خوانده این دعوی می بایست نماینده حقوقی یا وکیل خود را معرفی نماید. همچنین خواهان می تواند یک نفر وکیل دادگستری به همراه خود داشته باشد.
پس از تشکیل جلسه دادرسی در خصوص دعوای مالکیت زمین، قاضی دادگاه ابتدا دادخواست را مطالعه نموده و بر مبنای آن توضیحات هر کدام از طرفین را استماع می کند. در صورتی که نیاز باشد دادگاه ممکن است قرار کارشناسی، قرار تامین و سایر قرارهای حقوقی را صادر نماید. البته باید در نظر داشته نظر کارشناس، پزشکی قانونی و … تنها نظریه مشورتی و کارشناسی می باشد. در نتیجه قاضی دادگاه لزومی مبنی بر تبعیت از نظر کارشناس و … ندارد و می توان نظر آنان را با استدلال رد نماید.
پس از بررسی مستندات طرفین و اعلام ختم دادرسی، دادگاه نسبت به صدور رای مقتضی مبادرت به عمل می آورد. چنانچه دادگاه خواهان را صاحب حق تشخیص دهد، حکم مالکیت خواهان نسبت به زمین را صادر می نماید. در این صورت خواهان می بایست ظرف مهلت معینی که در رای دادگاه ذکر شده است در دفاتر ثبت اسناد رسمی حضور پیدا کرده و اقدامات لازم برای صدور سند مالکیت رسمی به نام خویش را فراهم آورد.
