عدم پرداخت نفقه
طبق قانون مدنی عدم پرداخت نفقه از طرف مرد به زن جرم به شمار می آید که برای آن مجازات هایی در نظر گرفته شده است. مرد در هر حالتی مکلف به پرداخت هزینه های زندگی همسر خود می باشد. البته در این مورد استثناهایی هم وجود دارد که در ادامه مطلب به آن خواهیم پرداخت.
نفقه چیست؟
نفقه یکی از مهم ترین وظایف مرد نسبت به زن است که بعد از جاری شدن صیغه عقد بر عهده او گذاشته خواهد شد. انجام این وظیفه تنها در صورت جاری شدن عقد دائم بر مرد واجب می شود و در عقد موقت تنها در صورت شروط ضمن عقد است که مرد ملزم به تامین زندگی زن خواهد بود. حال شاید این پرسش پیش بیاید که نفقه چیست؟ نفقه شامل هزینه های خورد و خوراک، مسکن، پوشاک و هزینه های مربوط به درمان در صورت بیماری می باشد که از سوی مرد به زن تعلق خواهد گرفت.
چه ضمانت اجرایی حقوقی درباره عدم پرداخت نفقه وجود دارد؟
ضمانت اجرایی حقوقی عدم پرداخت نفقه زمانی کاربردی خواهد شد که زن به دلیل امتناع شوهر از تامین نیازهای او دادخواستی را تنظیم و آن را تسلیم مراجع قضایی کند تا در دادگاه مطالبه گر حقوق از دست رفته خود باشد. بعد از رسیدگی های دادگاه به دادخواست مطرح شده از طرف زن در صورتی که مرد محکوم شود او را مکلف به تامین مخارج زندگی زن خواهند کرد و چنانچه مرد از انجام این وظیفه شرعی و قانونی خود داری نماید زن می تواند از محضر دادگاه تقاضای طلاق نماید. بر اساس ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی اگر مردی راضی به تامین نفقه همسر خود نشود زن می تواند از طریق مراجع قضایی از او شکایت نماید. همچنین با استناد به ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی اگر مرد بدونه دلیل و در صورت تمکین و انجام وظایف زندگی زناشویی از سوی زن تامین نفقه را قطع نماید دادگاه او را وادار به طلاق زن خواهد کرد.
عدم پرداخت نفقه (3)
ضمانت اجرایی کیفری عدم پرداخت نفقه
لازم به ذکر است که نفقه تنها شامل زن نخواهد شد بلکه خویشاوندان نسبی مرد نیز همانند پدر و مادر و خواهر و برادر و فرزند در شرایط خاصی مشمول انفاق خواهند شد. حال عدم پرداخت نفقه علاوه بر ضمانت اجرایی حقوقی دارای ضمانت اجرایی کیفری نیز می باشد. بنابراین طبق ماده ۶۴۲ قانون تعزیرات اگر مردی با داشتن استطاعت مالی نفقه زن و یا خویشان نسبی خود را پرداخت ننماید از ۳ ماه و ۱ روز تا ۵ ماه به زندان محکوم خواهد شد.
طی ماههای گذشته و در راستای حمایت از بنیاد خانواده ماده ۵۳ قانون مدنی به تصویب نمایندگان مجلس رسید که تا حد زیادی تکمیل کننده ماده ۶۴۲ می باشد. بر اساس این قانون جدید در صورتی که مردی تمامی شرایط تامین مخارج زندگی همسر و خویشان نسبی را داشته باشد و از آن خودداری نماید به مجازات درجه شش محکوم خواهد شد. همچنین تعقیب کیفری مرد تنها در صورتی امکان پذیر خواهد بود که شاکی خصوصی از او شکایت نماید و در صورت رضایت شاکی دستور تعقیب مرد لغو خواهد شد.
نکته: تعلق گرفتن نفقه به زن و خویشاوندان نسبی از سوی مرد دارای شرایط خاص و ویژه ای می باشد و در صورت مهیا نبودن این شرایط مرد مکلف به پرداخت آن نخواهد بود.
استطاعت مالی مرد و رابطه آن با عدم پرداخت نفقه
استطاعت مالی مرد رابطه مستقیمی با عدم پرداخت نفقه به زن و سایر خویشان نزدیک دارد. با این صورت که توانایی مالی مرد جزء شروط دادن نفقه به زن نمی باشد. زیرا مرد موظف است در هر حالتی هزینه های زندگی همسر خود را تامین نماید حتی در صورت فقر و تنگدستی و ثروتمند بودن زن. با این حال این موضوع یکی از شرط های مهم و اساسی محقق شدن جرم به حساب می آید. به زبان ساده تر مجازات تعزیری شامل افرادی خواهد شد که در صورت استطاعت مالی از دادن انفاق خودداری نماید. تشخیص توانایی مالی مرد بر عهده دادگاه و کارشناسان حقوق خانواده می باشد که در صورت ترک انفاق از طرف مرد آن ها این موضوع را روشن و محرز خواهند کرد.
نکته: ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی نکته بسیار مهمی را دربرگرفته است که بسیاری مسائل را در مورد انفاق به زن و خانواده نزدیک مرد روشن خواهد کرد. نفقه در درجه اول باید به زن تعلق بگیرد. اگر مردی دارای زن و زندگی مشترک باشد و از طرفی شرایط ایجاب می کند تا نفقه خانواده نسبی خود را تامین کند. در این حالت اولویت با زن می باشد و در صورت تامین مخارج کامل زندگی زن اگر مرد در امرار معاش خود دچار مضیقه و مشکل نشود می تواند انفاق خانواده نسبی خود را نیز پرداخت نماید. این حالت مشروط به آن است که مرد دچار تنگدستی و ناراحتی نشود.
عدم پرداخت نفقه (2)
رابطه تمکین زوجه از زوج با عدم پرداخت نفقه
همان گونه که قبلا شرح داده شد نفقه تحت شرایط خاصی به افراد بخصوص زن تعلق خواهد گرفت. هر چند مرد در هر حالت موظف به پرداخت هزینه های زندگی زن خود می باشد اما در صورتی که زن زندگی زناشویی و مشترک را ترک کرده باشد و یا از انجام وظایف زناشویی خودداری نماید و یا در رفت و آمد ها و روابط خود با سایرین مطیع همسر خود نباشد و ضررو زیان این عمل زن متوجه زندگی مشترک و پایمال شدن کرامت خود و همسرش شده باشد. در این حالت مرد به دادن نفقه محکوم نخواهد شد و هیچ گونه مجازاتی از طرف دادگاه برای مرد در نظر گرفته نخواهد شد.
در صورت طلاق زن و عدم پرداخت نفقه از طرف مرد سبب بروز جرم ترک انفاق خواهد شد؟ بعد از جاری شدن صیغه طلاق هیچ گونه نفقه ای به زن تعلق نخواهد گرفت مگر این که زن از شوهر خود حامله باشد که در این صورت تا اتمام دوران حاملگی تامین مخارج زندگی او بر عهده مرد می باشد. همچنین طبق ماده ۱۱۰۹ نفقه زن در زمان عده شرعی بر عهده مرد می باشد مگر این که طلاق در حالت نشوز اتفاق افتاده باشد که در این حالت زن حق طلب نفقه از مرد را نخواهد داشت.
