وظایف و اختیارات امین اموال غایب
غایب مفقودالاثر
پیش از آن که وظایف و اختیارات امین اموال غایب را مورد بررسی قرار دهیم، نخست لازم است تا با مفهوم غایب مفقود الاثر آشنا شویم. زیرا اولین شرط برای تحقق نهاد حقوقی امین اموال غایب، این است که غایب مفقودالاثری وجود داشته باشد که اموالی از او به جای مانده است. اما غایب مفقودالاثر کیست؟ به موجب قانون مدنی غایب مفقودالاثر کسی است که مدت زمان تقریباً طولانی از غیبت او گذشته باشد و هیچ نشانه ای از حیات یا محل اقامت او در دسترس نباشد. از آنجا که ممکن است غایب مفقودالاثر اموالی داشته باشد که اداره کردن نیاز دارند، دادگاه برای اموال او امینی تعیین خواهد نمود. در رابطه با امور غایب مفقودالاثر دادستان و یا افراد ذی نفع از قبیل وراث و طلبکاران غایب حق دارند از دادگاه تقاضای تعیین امین نمایند.
دادگاه صالح
در مورد رسیدگی به امور مالی غایب مفقودالاثر هر یک از دادگاه های زیر ممکن است برای تعیین امین صالح باشند:
دادگاه شهرستانی که آخرین اقامتگاه غایب مفقودالاثر در آن وجود داشته است.
چنانچه اقامتگاه غایب مفقودالاثر در ایران وجود نداشته باشد، دادگاه شهرستان آخرین محل سکونت او صالح است.
چنانچه غایب مفقود الاثر در ایران محل اقامت یا سکنی نداشته باشد یا محل اقامت یا سکنای او نامشخص باشد، دادگاه شهرستان محل اقامت یا سکنی وراث او صالح به رسیدگی است.
همچنین اگر وراث غایب مفقود الاثر معلوم نباشند، دادگاه محل وقوع مال صالح به رسیدگی است.
اگر درباره تابعیت غایب مفقودالاثر تردید و ابهامی وجود داشته باشد، مقررات تابعیت ایران در مورد او جاری خواهد بود.
شیوه تعیین امین برای اداره اموال غایب مفقودالاثر
اعمال وظایف و اختیارات امین اموال غایب منوط به تعیین امین برای اداره دارایی غایب است. در صورت وجود دو شرط زیر، دادگاه برای غایب مفقودالاثر امین تعیین می کند:
در صورتی که غایب مفقودالاثر خود برای اداره اموالش تکلیفی تعیین نکرده باشد.
همچنین در صورتی که به موجب قانون، کسی مانند ولی یا قیم وجود نداشته باشد، که بتواند اموال غایب مفقودالاثر را اداره کند.
با وجود شروط فوق، اگر دادگاه صحت اظهارات درخواست کننده تعیین امین را تشخیص دهد، برای اداره اموال و دارایی غایب مفقودالاثر کسی را به عنوان امین انتخاب می نماید. دادگاه در این که چه کسی را به عنوان امین غایب مفقودالاثر انتخاب کند مخیّر است. امّا دو گروه زیر در صورت وجود شرایط خاصی، نسبت به سایرین برای انتخاب شدن به عنوان امین غایب مفقودالاثر ارجحیت دارند:
کسی که در زمان غیبت تصدی امور غایب مفقودالاثر را عهده دار بوده است.
وراث غایب مفقودالاثر، در صورتی که تضمینات مناسب دهند.
وظایف و اختیارات امین اموال غایب (1)
وظایف و اختیارات امین اموال غایب مفقودالاثر
امین نمایندگی غایب مفقودالاثر را در کلیه امور مربوط به اموال و حقوق مالی او بر عهده خواهد داشت. در نتیجه در دعاوی که علیه غایب طرح می شوند، امین به عنوان خوانده طرف دعوا می باشد. همچنین امین می تواند برای وصول مطالبات غایب مفقودالاثر، به نمایندگی از او طرح دعوا نماید. در ادامه به برخی از مهمترین وظایف و اختیارات امین اموال غایب مفقودالاثر اشاره خواهیم کرد:
امین بدون تصویب دادستان نمی تواند دعاوی مربوط به غایب مفقودالاثر را به صلح منتهی کند.
امین از طرف غایب نمی تواند با خود معامله کند. مثل این که ملکی از اموال غایب را بخرد یا اجاره کند.
پیش از آنکه امین هرگونه مداخله ای در اموال غایب مفقودالاثر داشته باشد، باید صورت جامعی از کلیه دارایی غایب بنویسد و یک نسخه از آن را به دادستان شهرستانی که غایب در آن سکونت داشته تقدیم کند. در این مورد اگر امین مالی از دارایی غایب را ذکر نکند، در برابر هرگونه خسارت احتمالی که ممکن است به دارایی غایب مفقودالاثر وارد آید مسئول خواهد بود.
یکی از وظایف و اختیارات امین اموال غایب این است که در طول غیبت غایب امین باید حداقل سالی یک بار در مهلت یک ماه از تاریخ مطالبه دادستان، حساب تصدی خود را تحویل دادستان یا نماینده او بدهد.
همچنین امین باید حساب تصدی خود را در صورتی که غایب مفقودالاثر پیدا شد به خود او بدهد. و اگر فوت غایب محرز شد، امین حساب تصدی را به وراث وی تحویل دهد.
در صورتی که اموال ضایع شدنی یا مال منقولی که مورد احتیاج نیست در میان اموال غایب مفقودالاثر باشد، امین می تواند آن مال را بفروشد. همچنین می تواند مالی که در نتیجه فروش اموال مذکور بدست می آید را با رعایت مصلحت غایب هزینه کند. مثلاً مالی را خریداری کند یا اقدام دیگری به مصلحت غایب انجام دهد.
پایان یافتن سمت امین
با تحقق هر یک از امور زیر، وظایف و اختیارات امین اموال غایب به پایان رسیده، سمت امین زائل شده و دیگر تصرفی بر دارایی غایب نخواهد داشت:
در صورتی که حکم موت فرضی غایب صادر شود.
در صورتی که موت حقیقی غایب مفقودالاثر معلوم شود.
در صورتی که زنده بودن غایب مفقودالاثر معلوم باشد.
قانونگذار به وراث غایب مفقودالاثر حق داده که در صورتی که مدت زمان طولانی از غیبت غایب گذشته باشد، اموال او را موقتاً به تصرف درآوردند. به موجب ماده 1025 قانون مدنی در صورتی که بیش از دو سال از غیبت غایب مفقودالاثر گذشته باشد وراث او می توانند حتی پیش از صدور حکم موت فرضی درخواست کنند که اموال غایب مفقودالاثر به تصرف آن ها درآید. در نتیجه در صورت صدور حکم دادگاه مبنی بر تحت تصرف وراث در آمدن موقت دارایی غایب، امین باید اموال را به وراث تحویل دهد و سمت او به پایان خواهد رسید.
وظایف و اختیارات امین اموال غایب (1)
نکات پایانی
تصرفات امین در اموال غیر منقول غایب مفقودالاثر با محدودیت قانونی رو به رو است. مطابق با قانون مدنی امین نمی تواند اموال غیر منقول غایب مفقودالاثر را بفروشد، رهن گذارد یا هر معامله ای را با آن انجام دهد که در نتیجه آن به غایب مدیون شود، مگر در صورت رعایت صرفه و مصلحت غایب و در صورت تصویب دادستان. در مورد قرض نیز مشابه همین حکم موجود است. یعنی امین نمی تواند بدون ضرورت برای غایب مالی را قرض بگیرد مگر با تصویب دادستان.
امین بیش از آن چه که دادستانی تعیین کرده است برای اداره دارایی غایب نمی تواند هزینه کند مگر به تصویب دادستان. امین باید از اموال غایب مفقودالاثر نفقه همسر و فرزندان وی را تامین نماید. امین میتواند خود در حد متعارف، برای اداره اموال غایب مفقودالاثر اجرت تعیین کند. یَد امین بر اموال و دارایی غایب مفقودالاثر ید امانی است. اما اگر در نتیجه تقصیر او خسارتی به دارایی غایب وارد آید، امین مکلف است جبران خسارت نماید.
