نشر اکاذیب
منظور از نشر اکاذیب ضرر زدن به دیگران و تشویش اذهان عموم مردم به وسیله بیان اخبار دروغ و نشر آن است. پس در واقع نشر و بیان اکاذیب جرم محسوب می شود زیرا باعث تشویش و نگرانی میان آحاد مردم جامعه و گاها باعث تشویش در بین مقامات رسمی می شود. در ادامه این مقاله به تعریف کامل مفهوم فوق و مجازات مشخص شده آن در قوانین اساسی خواهیم پرداخت.
منظور از نشر اکاذیب چیست؟
نشر اکاذیب به معنی اشاعه اخبار به دروغ و بر خلاف وقایع و انتشار آن به هدف ضرر رساندن به غیر و تشویش اذهان مقامات رسمی و به اخص اذهان عمومی است. این جرم از جرایم مطلق می باشد و تحقق این جرم منوط به عواقب نشر این اکاذیب نیست بلکه بیان اظهارات دروغ و نشر آن خود جرم مطلق است. در این جرم فعل مشخصی به فرد مجرم نسبت داده نمی شود باکه بیان هر اخباری به کذب و یا حتی نشر چندین خبر درست و در این حین نشر یک نکته یا خبر به دروغ و خلاف واقع جرم محسوب می شود. ماده ۶۹۸ قانون بخش تعزیرات مجازات های اسلامی هر کسی که به قصد ایجاد ضرر به غیر و مشوش کردن اذهان عمومی و مقامات رسمی و دولتی به وسیله شکواییه، نامه یا گزارش و یا مرسلات و عرایض یا توزیع هر گونه اوراق خطی یا چاپی با امضا و یا بدون امضا اکاذیب اظهار نماید یا در قالب نقل قول به شخصیت حقوقی و حقیقی یا به مقامات رسمی تلویحا یا تصریحا نسبت دهد اعم از اینکه انجام عمل مزبور به نحوی از انحا ضرر معنوی و مادی به غیر واقع شود یا نه، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت داشتن شاکیان خصوصی باید به مجازات حبس دو ماه تا دو سال یا مجازات به ۷۴ شلاق خواهد شد.
منظور از اظهارات کذب در ماده فوق آشکار کردن و گفتن است یعنی ممکن است شخص به نحوی یا نوعی دیگر اکاذیب را نوعی هدایت کند که خود به خود انتشار پیدا نماید بدون آنکه اکاذیب بیان شود در زمره نشر آن قرار خواهد گرفت. نکته مهم دیگر انتشار اکاذیب است. ممکن است فردی اظهاراتی را در نامه یا گزارشی نوشته باشد و آن را نشر ندهد و یا به مقاماتی گزارش نکند نمی توان کفت مجرم است زیرا در ماده فوق الذکر جرم تعریف شده تحت عنوان انتشار اکاذیب عنوان شده است. انتشار اکاذیب با جرم افترا دارای شباهت ها و مجازاتی یکسان است اما در ماهیت آنها تفاوت هایی وجود دارد. افترا و توهین و یا انتشار کاریکاتور و عکس به اشخاص و انتشار هر مطلبی نسبت به اشخاص به دروغ و یا دادن تهمت و افترا و یا به کار بردن الفاظ رکیک و و نسبت های توهین آمیز به اشخاص جرم محسوب می شود و ممنوع است. افترا به هر یک از مقامات دولت و یا نهاد ها و ارگان ها و افترا به هر یک از افراد و مقامات کشوری و توهین کردن به اشخاص حقوقی و حقیقی که حرمت شرعی دارند حتی اگر به انتشار کاریکاتور و یا عکس باشد ممنوع می باشد. همچنین در قانون کاملا مشخص شده است که رسانه ها به جز ایجاد اخلال در احکام و مبانی اسلام و اخلال در حقوقی عمومی و خصوصی آزاد هستند. بنابراین طبق گفته های فوق؛ انتشار هر نوع اخبار دروغی به هر شیوه و حالتی بدون در نظر گرفتن عواقب این جرم، جرم مطلق شناخته شده و مستوجب مجازات جرم مذکور می شود. همچنین لازم به اکر است که در هر یک از موارد فوق الذکر؛ چنانچه شخصی یا اشخاصی چه حقوقی یا حقیقی که در این رابطه متضرر شده اند، می توانند به مراجع قضایی شکایت کنند و مطالبه جبران خسارت وارده شوند و دادگاه هم باید به این موضوع رسیدگی نماید. حتی اگر نسبت به شخصی که فوت شده است اخبار دروغی منتشر شود بازماندگان آنان می توانند با طرح شکایت خواستار مجازات فرد و یا درخواست حقوق خود نمایند.
نحوه رسیدگی به جرم نشر اکاذیب چگونه است؟
همانطور که گفته شد نشر اکاذیب جرمی مطلق است و منظور از مطلق بودن جرم این است که تحقق جرم و اتفاق افتادن آن منوط به وقوع ضرر و نتیجه تشویش و ضرر نیست. مثلا زمانی جرم قتل اثبات می شود که شخصی به قتل رسیده باشد اما در خصوص جرم مزبور لزوما عواقب تشویش و یا تضرر مهم نیست مهم انتشار اخبار دروغین است. حتی در ماده قانونی فوق الذکر ۶۹۸ گفته شد که … نشر اخبار دروغ به هر طریقی جرم است اعم از اینکه باعث ضرر مادی و معنوی به اشخاص شود با نه … سوء نیت در تعریف این جرم مطرح نیست و فقط وسیله انتشار آن از سوی قانون گذار مشخص شده است که لازم است برای درک بهتر این گفته یک بار دیگر متن ماده ۶۹۸ را مرور بفرماید. همچنین لازم است تا گفته شود که قانون گذار لفظ اکاذیب را به مار برده است اما اگر مجرم یک مورد به عنوان کذب بیان کند همچنان مشمول مجازات های این جرم می شود.
همچنین انتشار اخبار کذب اگر فقط به نیت تضرر افرادی باشد مورد قبول نیست در دادگاه حتما به این نکته توجه خواهد شد که علاوه بر ضرر باید باعث مشوش شدن اذهان عمومی شود. کسی که مدعی کذب بودن اخبار منتشر شده را داشته باشد باید ادعای خود را اثبات کند. البته مرتکب نیز می تواند در اثبات اظهارات و انتشارات خود وارد عمل شود. پس مراجع در صورت داشتن شاکی خصوصی برای نشر اخبار دروغ اثبات کذب بودن اخبار را از مدعی خواستار می شود.
مجازات نشر اکاذیب
مطرح کردن نشر اکاذیب در دادگاه مربوطه به جز داشتن شاکی خصوصی امکان پذیر نیست. در صورتی که مدعی خصوص نتواند کذب بودن اخبار را اثبات نماید شخصی که به عنوان مجرم در دادگاه معرفی شده است می تواند اعاده حیثیت نماید که مفصلا موضوع جداگانه ای است. مثلا حکم صادر شده در روزنامه کثیر الانتشار درج خواهد شد که هزینه آن با محکوم علیه می باشد. اگر شاکی خصوصی در صورت اثبات دروغین بودن اخبار از شکایت خود صرف نظر کند دادگاه در مجازات مجرم تخفیف قائل خواهد شد و یا در حالت های از تعقیب مجرم صرف نظر خواهد کرد. مجازات مجرمین به نشر اکاذیب متعاقب ماده فوق الذکر از دو ماه تا دو سال حبس و یا محکوم به متحمل شدن ۷۴ ضربه شلاق است.
