تفاوت عقد و ایقاع چیست

تفاوت عقد و ایقاع چیست

تفاوت عقد و ایقاع چیست؟ علم حقوق به عنوان علمی که روابط میان افراد را تنظیم می‌کند به ناچار باید از مفاهیم دقیق و درست نیز استفاده کند. استفاده از این مفاهیم در معنای دقیق خود، مسئله‌ای است که این علم را تبدیل به یکی از سخت‌ترین علوم نظری کرده است. یکی از این مفاهیم عقد و ایقاع است. ما با فهمیدن این نکته که تفاوت عقد و ایقاع چیست می‌توانیم استفادۀ بهتر و مناسب تری از این مفاهیم داشته باشیم. به علاوه دانستن این مسئله که تفاوت عقد و ایقاع چیست، باعث می‌شود افراد از حقوق خود درک درستی داشته باشند. این درک درست به افراد کمک می کند که روابط حقوقی خود را به نحو احسن تنظیم کنند و از آثار مخربی که ممکن است ندانستن این مفاهیم و تفاوت آنها به حقوق آنها وارد کند، جلوگیری بکنند. پس دانستن این موضوع که تفاوت عقد و ایقاع چیست، صرفا یک بحث نظری نیست و کاربرد عملی نیز دارد.

جایگاه عقد و ایقاع در پاسخ به سوال تفاوت عقد و ایقاع چیست:

برای بهتر فهمیدن این موضوع که تفاوت عقد و ایقاع چیست، ابتدا باید جایگاه عقد و ایقاع را دریابیم.

در علم حقوق، منشأ تعهدات را، دو عامل می‌دانند؛ اعمال حقوقی و وقایع حقوقی.

اعمال حقوقی آن دسته از تعهداتی هستند که ایجاد آن ها جز با ارادۀ افراد میسر نخواهد بود مثل عقد بیع. اما وقایع حقوقی اعمالی هستند که برای ایجادشان نیازی به ارادۀ افراد نمی‌‌باشد به عنوان مثال فردی که شیشۀ خانه ‌ای را می شکند و ملزم به جبران خسارت است.

جایگاه عقد و ایقاع را باید اعمال حقوقی دانست چرا که برای ایجاد هر دو نیاز به اراده می‌باشد. البته این موضوع به آن معنا نیست که عقد و ایقاع مفهوم یکسانی دارند و در ادامه به این موضوع پرداخته می‌ شود که تفاوت عقد و ایقاع چیست.

• 

تعریف عقد برای پاسخ به سوال تفاوت عقد و ایقاع چیست:

حال که با جایگاه عقد و ایقاع آشنا شدیم، اکنون باید به این موضوع بپردازیم که تفاوت عقد و ایقاع چیست. بهترین کار برای مشخص شدن این تفاوت‌ها، رجوع به تعریف عقد و ایقاع می ‌باشد. پس ابتدا عقد را تعریف می‌کنیم و سپس به سراغ تعریف ایقاع خواهیم رفت.

برای تعریف عقد باید به ماده 183 قانون مدنی رجوع کرد؛ این ماده عقد را این‌گونه تعریف کرده است:« عقد عبارت است از این که یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آن ‌ها باشد». به بیان دیگر، توافق یک یا چند فرد با یک یا چند فرد دیگر برای ایجاد اثر حقوقی را عقد می‌ نامند. به عنوان مثال دو نفر برای ایجاد یک عقد بیع توافق کنند.

همان طور که از تعریف فوق پیداست، عقد دو رکن اساسی دارد؛ ایجاب و قبول. ایجاب همان پیشنهاد برای آغاز توافق است و قبول هم پذیرفتن این پیشنهاد می ‌باشد. البته این همۀ مسئله نیست و صرف ایجاب و قبول نمی‌تواند باعث ایجاد عقد شود. برای شکل گرفتن عقد به صورت صحیح، شرایطی باید رعایت شود که این شرایط در مادۀ 190 قانون مدنی ذیل 4 شرط ذکر شده است:« قصد طرفین و رضای آنها، اهلیت طرفین، موضوع معین که مورد معامله باشد، مشروعیت جهت معامله».

شرایط ذکر شده، شرایط عمومی صحت قراردادها هستند و ممکن است عقدی، شرایط اختصاصی نیز داشته باشد.

تعریف ایقاع برای پاسخ به سوال تفاوت عقد و ایقاع چیست:

همانطور که گفته شد برای فهمیدن این موضوع که تفاوت عقد و ایقاع چیست، باید به تعاریف عقد و ایقاع پرداخت. عقد را تعریف کردیم، حال به سراغ تعریف ایقاع خواهیم رفت.

با دقت در قوانین، به این موضوع پی می بریم که نمی توان در قوانین، تعریفی برای ایقاعات یافت اما در فقه، این مفهوم به خوبی تعریف شده است. فقها ایقاعات را این گونه تعریف کرده اند :« انشاء بی نیاز از انشاء قبول را ایقاع می نامند». به بیان ساده تر باید گفت برعکس عقد، که نیاز به دو اراده دارد، ایقاع با یک اراده محقق خواهد شد و نیازی به اراده ی شخص دوم وجود ندارد. قانون مدنی، طلاق را نوعی ایقاع می داند.

• 

تفاوت عقد و ایقاع چیست:

حال که با مفاهیم عقد و ایقاع آشنا شدیم می توانیم به این موضوع بپردازیم که تفاوت عقد و ایقاع چیست.

بهترین راه برای فهمیدن این مسئله که تفاوت عقد و ایقاع چیست، مراجعه به قانون مدنی است. طبق این قانون می توان تفاوت های زیر را عنوان کرد:

بارز ترین تفاوت این است که برای شکل گیری عقد نیاز به دو اراده وجود دارد در حالی که برای شکل گیری ایقاع چنین چیزی مطرح نیست و فقط وجود یک اراده کافی است.

دومین تفاوت نیز ریشه در تفاوت اول دارد با این توضیح که انعقاد عقد بدون ایجاب و قبول متصور نیست و این مسئله به خاطر این است که برای انعقاد قرارداد ما به دو اراده نیاز داریم اما در مورد شکل گیری ایقاعات که وجود یک اراده کافی است، نمی توان ایجاب و قبول را متصور شد.

شاید بتوان تفاوت سوم را هم با تفاوت اول توجیه کرد. در بحث شرایط عمومی صحت معاملات، یکی از موارد این شرایط، اهلیت بود. همانطور که ذکر شد برای شکل گیری عقود به دو اراده نیاز است در نتیجه هر دو نفر باید اهلیت لازم برای انعقاد عقد را داشته باشند اما در ایقاعات چون صرف وجود یک اراده کافی است، اهلیت داشتن همان اراده‌کننده کافی است. به عنوان مثال اگر شخصی با عمل حقوقی ابراء، ذمۀ مدیون خود را بری کند، نیازی نیست که مدیون هم اهلیت داشته باشد و صرف اهلیت داشتن ابراء کننده، کافی است.

در آخر برای فهمیدن این موضوع که تفاوت عقد و ایقاع چیست، باید گفت که یکی دیگر از تفاوت‌ها این است که چون عقد با ایجاب و قبول و در واقع توافق صورت می گیرد، نیازی به اعلام اراده نیست، اما در ایقاع علی رغم این که صرف وجود یک اراده کافی است اما باید حتما اعلام شود تا اثر حقوقی از خود به جای بگذارد.

سخن پایانی در پاسخ به سوال تفاوت عقد و ایقاع چیست:

علم حقوق به عنوان یکی از دقیق ترین علوم نظری دانسته شده است. این دقت باعث این مسئله شده است که مفاهیمی که به ظاهر دارای معنای یکسانی هستند در حقوق از یکدیگر جدا شوند. یکی از این مفاهیم، عقد و ایقاع است که دانستن این مسئله که تفاوت عقد و ایقاع چیست، می تواند به احقاق حق شهروندان، نهایت کمک را بکند.