شرایط انحلال عقد چیست؟
شرایط انحلال عقد چیست؟
انحلال عقد امکان پذیر است؟ انحلال عقد به چه معنی است؟ در چه شرایطی امکان انحلال عقد وجود دارد؟ آیا در انحلال عقد باید شرایط خاصی رعایت شود؟ مهمترین نکات قانونی انحلال عقد چیست؟ انحلال عقد بر اساس کدام مواد قانونی امکان پذیر است؟ از چه طریقی می توان نسبت به انحلال عقد اقدام کرد؟ کارکرد یک وکیل پایه یک دادگستری در خصوص انحلال عقد چیست؟ بهترین راه انحلال عقد کدام است؟ انحلال عقد چه کارکردهایی دارد؟ در چه موقعیت هایی می توانیم از انحلال عقد استفاده کنیم؟
انحلال عقد از جمله مهمترین نکات حقوقی در قانون ایران محسوب می شود. در واقع انحلال عقد یکی از شرایطی است که اساسا امکان از بین رفتن عقد یا قرارداد را فراهم می آورد. اما پیش از آن که بخواهیم به انحلال عقد بپردازیم باید چند مفهوم و نکته قانونی را با یک دیگر بررسی کنیم.
انحلال عقد و شناخت قرارداد لازم در قانون
انحلال عقد بر اساس قانون شرایط خاصی دارد و نمی توان به سادگی دست به این کار زد. برای درک این موضوع باید به چند نکته مهم قانونی بپردازیم. به طور کلی روابط در جامعه خواسته یا ناخواسته بر اساس قراردادها تنظیم شده است. در کلام ساده تر در یک عقد یا قرارداد مشخص می شود که طرفین برای رسیدن به یک هدف مشترک چه اقداماتی باید انجام دهند و چه تعهداتی را باید اجرایی کنند. نکته ای که وجود دارد این است که قرارداد از دید قانون ( در صورت داشتن شرایط صحت قرارداد ) بسیار معتبر و لازم الاجراست. نکته دیگری که وجود دارد در قانون ایران از دو نوع قرارداد تعریف شده است. قرارداد لازم و قرارداد جایز این دو نوع قرارداد است.
در واقع یک وکیل برای تنظیم قرارداد به خوبی می داند که قرارداد جایز به قراردادی گفته می شود که طرفین آن بدون هیچ محدودیت قانونی و قضایی می توانند نسبت به انحلال آن اقدام کنند. به طور مثال یک قرارداد وکالت ساده ( نه بلاعزل یا با شرایطی دیگر ) از انواع قرارداد جایز است. در این قرارداد موکل می تواند در هر موقعیتی که بخواهد وکیل خود را عزل کند. اما همانطور که می دانید جامعه به دنبال روابط پایدار و مستحکم است. از این رو نمی توان به این نوع قرارداد در موقعیت هایی مانند خرید و فروش خانه و ازدواج و … اعتماد کرد. این دست از روابط تحت عنوان قراردادهای لازم بیان شده است. قرارداد لازم به قراردادی گفته می شود که طرفین امکان انحلال و خروج از قرارداد را ندارند مگر این که یکی از حالت های چهارگانه تعریف شده توسط قانون اتفاق بیفتد. این حالت ها مشخص می کند که شرایط انحلال عقد لازم چیست.
بنابراین اگر بخواهیم به صورت خلاصه بیان کنیم، شرایط انحلال عقد به نوع عقد بستگی دارد. اگر عقد یا قرارداد از نوع جایز باشد، هیچ شرط و پیش شرط قانونی خاصی ندارد. طرفین می توانند به سادگی نسبت به انحلال این نوع قرارداد اقدام کنند. اما اگر قرارداد از نوع لازم باشد، باید طرفین نسبت به اجرای تعهدات قرارداد پایبند باشند و یا تنها از یکی از حالت های چهارگانه انحلال قرارداد لازم استفاده کنند. در ادامه این مسیر ها و حالت ها را توضیح خواهیم داد.
انحلال عقد لازم از طریق چهار مسیر قانونی
انحلال عقد در حالت لازم تنها از طریق یکی از مسیرهای چهارگانه امکان پذیر است. به طور کلی شرایط انحلال یک قرارداد لازم عبارت است از ابطال قرارداد، انفساخ قرارداد، فسخ قرارداد و اقاله. این چهار حالت تنها حالت هایی است که در انواع قرارداد های لازم می توان از آن استفاده کرد. در برخی از قراردادها حتی ممکن است تنها از چند مورد از این حالت ها بتوان استفاده کرد. به طور مثال شما برای انحلال عقد ازدواج نمی توانید از حالت اقاله استفاده کنید. این نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه داشته باشید.
اما بیایید با روش های مختلف انحلال عقد آشنا شویم. ابطال قرارداد بدین معنی است که در دادگاه مرجع رسیدگی ثابت شود که قرارداد از ابتدا مشکل قانونی داشته و در شرایط صحت قانونی منعقد نشده است. بدین ترتیب با اثبات این مسئله قرارداد باطل می شود و تمام شرایط و تعهدات آن نیز از بین می رود. در واقع همه چیز بعد از ابطال قرارداد به حالت قبل از قرارداد باید برگردد. به طور مثال اگر سندی رسمی بر اساس قرارداد صادر شده باشد باید این سند باطل شود. هر قرارداد لازم دارای شرایط صحت عمومی و اختصاصی است. شرایط صحت عمومی مانند داشتن اهلیت طرفین و موضوعیت داشتن قرارداد است. بنابراین اگر ثابت شود در زمان عقد یکی از طرفین اهلیت لازم را نداشته است، مثلا در دسته محجورین قرار داشته، این عقد باطل اعلام می شود. بسیاری از مردم وکیل ابطال قرارداد را برابر با انحلال قرارداد می دانند که این یک نوع غلط مصطلح در جامعه محسوب می شود.
انحلال عقد و دیگر شرایط آن
انحلال عقد به غیر از ابطال قرارداد از سه روش دیگر نیز امکان پذیر است. انفساخ قرارداد بدین معنی است که شرایطی در قرارداد ایجاد شود که خارج از کنترل طرفین بوده و آن ها را به نوعی مجبور به انحلال عقد می کند. به طور مثال مرگ یا جنون یکی از طرفین می تواند باعث انفساخ و انحلال عقد شود.
فسخ قرارداد بدین معنی است که یکی از طرفین بر اساس اختیاراتی که در قرارداد به آن داده شده و شرایط ایجاد شده امکان انحلال قرارداد را پیدا می کند. به طور مثال فروشنده شرطی را در قرارداد بیان کرده است که بر اساس آن اگر هزینه ملک تا تاریخ مشخصی به وی پرداخت نشود، امکان انحلال قرارداد را داشته باشد. حال اگر این شرط فعال شود مالک امکان انحلال عقد را خواهد داشت. اما اقاله خود یک قرارداد لازم است. در واقع در اقاله طرفین قراردادی جدید مبنی بر انحلال تمام یا بخشی از قرارداد مادر منعقد می کنند. در کلام ساده تر اقاله یک نوع توافق جدید برای انحلال قرارداد مادر است. شرط اساسی و مهم در اقاله رضایت و توافق طرفین است. در صورتی که رضایت طرفین ثابت شود قانون به اقاله احترام می گذارد و انحلال قرارداد را رسمی می شمارد. یادتان باشد که اقاله در خصوص ازدواج، خود قرارداد اقاله و وقف امکان پذیر نیست.
